مقدمه
سازمان بین‌المللی کار (International Labour Organization – ILO) یکی از قدیمی‌ترین نهادهای تخصصی سازمان ملل متحد است که با هدف پیشبرد عدالت اجتماعی و اقتصادی از طریق تنظیم استانداردهای بین‌المللی کار تأسیس شده است. این سازمان نقش مهمی در بهبود شرایط کار، ترویج اشتغال پایدار و حمایت از حقوق کارگران در سراسر جهان، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه (جهان سوم)، ایفا کرده است. در این مقاله، به تاریخچه شکل‌گیری ILO و فعالیت‌های آن در حوزه اشتغال در کشورهای جهان سوم پرداخته می‌شود.
تاریخچه شکل‌گیری سازمان بین‌المللی کار (ILO)
ریشه‌های تأسیس
ایده تشکیل سازمانی برای حمایت از حقوق کارگران در قرن نوزدهم مطرح شد. دو صنعتگر برجسته، رابرت اوون (از ولز) و دانیل لگراند (از فرانسه)، بر لزوم تدوین قوانین بین‌المللی برای بهبود شرایط کار تأکید کردند. این ایده در سال ۱۹۰۱ در کنفرانس بازل، تحت عنوان “انجمن بین‌المللی قوانین کار”، مورد توجه قرار گرفت و زمینه‌ساز تأسیس ILO شد.
تأسیس رسمی
ILO در سال ۱۹۱۹، پس از پایان جنگ جهانی اول و در جریان کنفرانس صلح پاریس (پیمان ورسای)، تأسیس شد. انگیزه اصلی تأسیس این سازمان، پاسخ به نیازهای انسانی و جلوگیری از استثمار کارگران در دوران بازسازی پس از جنگ بود. ILO در ابتدا به جامعه ملل وابسته بود و پس از تأسیس سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۵، به‌عنوان یکی از آژانس‌های تخصصی آن ادامه فعالیت داد.
بیانیه فیلادلفیا
در سال ۱۹۴۴، منشور کنونی ILO در کنفرانسی در فیلادلفیا تصویب شد که به “بیانیه فیلادلفیا” معروف است. این بیانیه بر اصولی مانند “کار، کالای تجاری نیست” و لزوم تأمین کار شایسته برای همه تأکید دارد. این منشور همچنان چارچوب اصلی فعالیت‌های ILO را تشکیل می‌دهد.
ساختار سه‌جانبه
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد ILO، ساختار سه‌جانبه آن است که نمایندگان دولت‌ها، کارگران و کارفرمایان را گرد هم می‌آورد. این ساختار تضمین می‌کند که تصمیم‌گیری‌ها به واقعیت‌های بازار کار نزدیک باشد. کنفرانس بین‌المللی کار، که هر سال در ژنو برگزار می‌شود، سیاست‌ها و استانداردهای بین‌المللی کار را تعیین می‌کند.
فعالیت‌های ILO در حوزه اشتغال
اهداف کلی
ILO چهار هدف استراتژیک را دنبال می‌کند:
- ترویج استانداردهای کار و حقوق اساسی در محیط کار.
- ایجاد فرصت‌های شغلی شایسته برای زنان و مردان.
- تقویت حمایت اجتماعی برای همه.
- ارتقای گفت‌وگوی اجتماعی و سه‌جانبه‌گرایی.
این اهداف به‌ویژه در کشورهای جهان سوم، که با چالش‌هایی مانند فقر، بیکاری و کار غیررسمی مواجه‌اند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
برنامه‌های اشتغال
ILO از طریق برنامه‌های متعدد، به ایجاد مشاغل پایدار و کاهش بیکاری کمک می‌کند:
- برنامه کار شایسته (Decent Work Agenda): این برنامه بر ایجاد مشاغل با درآمد مناسب، شرایط کاری ایمن و حمایت اجتماعی تمرکز دارد. در کشورهای جهان سوم، این برنامه به کاهش فقر و بهبود استانداردهای زندگی کمک کرده است.
- آموزش مهارت‌ها: ILO دوره‌های آموزشی برای جوانان و کارگران غیرماهر برگزار می‌کند تا آن‌ها را برای بازار کار آماده کند.
- حمایت از کارآفرینی: با ارائه وام‌های خرد و مشاوره به کسب‌وکارهای کوچک، ILO به ایجاد مشاغل محلی کمک می‌کند.
- مقاوله‌نامه‌ها و توصیه‌نامه‌ها: ILO با تدوین استانداردهای بین‌المللی، مانند مقاوله‌نامه شماره ۱۳۸ (حداقل سن کار) و شماره ۱۸۲ (ممنوعیت بدترین اشکال کار کودکان)، به بهبود شرایط اشتغال کمک می‌کند.
فعالیت‌های ILO در کشورهای جهان سوم
چالش‌های اشتغال در کشورهای جهان سوم
کشورهای جهان سوم اغلب با مشکلاتی مانند بیکاری گسترده، کار غیررسمی، کار کودکان، و فقدان حمایت اجتماعی مواجه‌اند. این کشورها معمولاً به تولید کالاهایی با نیاز به مهارت کم (مانند محصولات کشاورزی و صنایع دستی) وابسته‌اند، که تقاضای بالایی برای نیروی کار ارزان، از جمله کودکان، ایجاد می‌کند.
اقدامات ILO
ILO برنامه‌های هدفمندی برای مقابله با این چالش‌ها در کشورهای در حال توسعه اجرا کرده است:
- مبارزه با کار کودکان:
- طبق آمار ILO، سالانه ۲۵۰ میلیون کودک ۵ تا ۱۴ ساله در جهان از کودکی محروم می‌شوند، که ۶۱ درصد آن‌ها در آسیا و ۳۲ درصد در آفریقا هستند. ILO با اجرای مقاوله‌نامه‌های ۱۳۸ و ۱۸۲، حداقل سن کار را تعیین کرده و برنامه‌هایی برای حذف بدترین اشکال کار کودکان در کشورهای جهان سوم اجرا می‌کند. برای مثال، در آفریقا و آسیای جنوبی، پروژه‌هایی برای بازگرداندن کودکان به مدرسه و ارائه آموزش‌های جایگزین اجرا شده است.
- اشتغال جوانان:
- بیکاری جوانان یکی از مشکلات اصلی در کشورهای در حال توسعه است. ILO از طریق “ابتکار اشتغال جوانان”، برنامه‌های آموزشی و کارآفرینی را در کشورهایی مانند نیجریه، بنگلادش و اندونزی اجرا کرده است. این برنامه‌ها به جوانان کمک می‌کند تا مهارت‌های مورد نیاز بازار کار را کسب کنند.
- حمایت از کارگران غیررسمی:
- در بسیاری از کشورهای جهان سوم، بخش عمده نیروی کار در اقتصاد غیررسمی فعالیت می‌کند. ILO با همکاری دولت‌ها، برنامه‌هایی برای رسمی‌سازی مشاغل و ارائه حمایت‌های اجتماعی مانند بیمه و حقوق بازنشستگی اجرا می‌کند. برای مثال، در هند و برزیل، پروژه‌هایی برای بهبود شرایط کارگران غیررسمی اجرا شده است.
- توسعه اقتصادی محلی:
- ILO از طریق کمک‌های فنی و پروژه‌های توسعه اقتصادی، به ایجاد مشاغل در مناطق روستایی کمک می‌کند. در آفریقا، برنامه‌هایی برای توسعه کشاورزی پایدار و ایجاد زنجیره‌های ارزش محلی اجرا شده است که به اشتغال‌زایی منجر شده است.
- برابری جنسیتی:
- در کشورهای جهان سوم، زنان اغلب از دسترسی به مشاغل شایسته محروم‌اند. ILO برنامه‌هایی برای توانمندسازی زنان از طریق آموزش و حمایت از کارآفرینی زنان در کشورهایی مانند پاکستان و اتیوپی اجرا کرده است.
نمونه‌های موفق
- بنگلادش: ILO با همکاری دولت بنگلادش، شرایط کار در صنعت پوشاک را بهبود بخشیده و استانداردهای ایمنی را در کارخانه‌ها تقویت کرده است. این اقدامات به ایجاد مشاغل ایمن‌تر و پایدارتر منجر شده است.
- کنیا: برنامه‌های آموزش مهارت ILO در کنیا به هزاران جوان کمک کرده تا در بخش‌های فناوری و کشاورزی مشغول به کار شوند.
- ویتنام: ILO با حمایت از تعاونی‌های محلی، به ایجاد مشاغل پایدار در مناطق روستایی کمک کرده است.
تأثیرات و دستاوردها
- ایجاد مشاغل پایدار: ILO از طریق پروژه‌های محلی، به ایجاد میلیون‌ها شغل در کشورهای جهان سوم کمک کرده است. برای مثال، در آفریقای زیر صحرا، برنامه‌های کشاورزی پایدار به اشتغال‌زایی برای صدها هزار نفر منجر شده است.
- کاهش کار کودکان: مقاوله‌نامه‌های ILO و پروژه‌های محلی به کاهش تعداد کودکان کار در آسیا و آفریقا کمک کرده است.
- بهبود سیاست‌های کار: بسیاری از کشورهای جهان سوم، مانند هند و برزیل، سیاست‌های بازار کار خود را با استانداردهای ILO هماهنگ کرده‌اند.
- جایزه صلح نوبل: در سال ۱۹۶۹، ILO به دلیل تلاش‌هایش برای بهبود شرایط کار و حمایت از حقوق کارگران، جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.
چالش‌ها و محدودیت‌ها
با وجود دستاوردها، ILO با چالش‌هایی در کشورهای جهان سوم مواجه است:
- کمبود منابع مالی: اجرای برنامه‌های گسترده در کشورهای فقیر به منابع مالی زیادی نیاز دارد.
- مقاومت‌های محلی: برخی دولت‌ها و کارفرمایان در برابر اجرای استانداردهای ILO مقاومت می‌کنند.
- پیچیدگی‌های فرهنگی: تفاوت‌های فرهنگی و اقتصادی در کشورهای جهان سوم، اجرای برخی سیاست‌ها را دشوار می‌کند.
نتیجه‌گیری
سازمان بین‌المللی کار از زمان تأسیس در سال ۱۹۱۹، نقش بی‌بدیلی در ترویج عدالت اجتماعی و بهبود شرایط کار در سراسر جهان ایفا کرده است. در کشورهای جهان سوم، ILO با تمرکز بر ایجاد مشاغل پایدار، مبارزه با کار کودکان، حمایت از کارگران غیررسمی و توانمندسازی زنان و جوانان، تأثیرات قابل‌توجهی داشته است. با این حال، برای دستیابی به اهداف بلندمدت، همکاری نزدیک‌تر دولت‌ها، کارفرمایان و کارگران ضروری است. ILO همچنان به‌عنوان یک مرجع جهانی در حوزه کار، به بهبود زندگی میلیون‌ها نفر در کشورهای در حال توسعه ادامه می‌دهد.
منابع
- وب‌سایت رسمی سازمان بین‌المللی کار (www.ilo.org)
- اطلاعات استخراج‌شده از منابع وب,,,,,,,
