از آن زمان که استخدام دولتی محدود شد، قانون خدمات کشوری هم به حاشیه رفت. حدود دو دهه قبل، مقوله کار و استخدام به قراردادهای تکه‌پاره و چندگانه که تفاسیر مختلف قانون کار بود، متکی و روند ورشکستگی صندوق بازنشستگی کشوری آغاز شد. امروز صندوق تامین اجتماعی به‌عنوان بزرگ‌ترین نان‌آور بازنشستگان ایرانی، خودنمایی می‌کند و بزرگ‌ترین هلدینگ اقتصادی کشور، شستا را در اختیار دارد.
بااین‌وجود، ترس و دلهره ورشکستگی بر این صندوق نیز سایه افکنده است. هرچند سالانه با افزایش میزان حقوق کارگران، میزان حق بیمه واریزی به این صندوق نیز به‌اندازه رشد دستمزدها افزایش می‌یابد و پرتعداد بیمه‌شدگان نیز افزوده می‌شود ولی بازنشستگان تامین اجتماعی که بیش از۵۴ درصد را در ایران و حدود۷۰درصد جمعیت اصفهان را شامل می‌شوند، توان تامین هزینه‌های خود را ندارند.
گردش مالی نجومی
تامین اجتماعی، ماهانه نزدیک به ۴۴۰۰ میلیارد تومان، معادل یارانه کل کشور، به بیش از سه میلیون و۳۰۰هزار بازنشسته، مستمری می‌پردازد. برای پرداخت عیدی پایان سال بازنشستگان و مستمری‌بگیرانش بیش از ۲۰۰۰ میلیارد تومان،معادل بودجه سازمان بهزیستی، هزینه می‌کند. با در نظر گرفتن این نکته که عمده منابع سازمان تامین اجتماعی (حدود ۹۵ درصد) از محل واریز حق بیمه‌ها تامین می‌شود و با علم به اینکه تعداد بیمه‌شدگان این سازمان در سال‌های اخیر نسبت به سال‌های گذشته افزایش‌یافته، این سوال پیش می‌آید که بر هم خوردن تعادل منابع و مصارف در این سازمان از کجا ریشه گرفته و چرا صندوق‌های بازنشستگی به‌عنوان یکی از ابر چالش‌های کشور شناخته می‌شوند؟
عوامل ساختاری و سیاست‌های جمعیتی، مانند مسن‌تر شدن هرم سنی جامعه، معضل بیکاری و کاهش تولید به علت تحریم‌های بین‌المللی و همچنین ساختار صندوق‌های بیمه‌ای که از مرحله جوانی به مرحله کهن‌سالی رسیده و میزان ورودی با خروجی آن تناسب ندارد، در برهم خوردن تعادل منابع و مصارف تامین اجتماعی، نقش مهمی دارد. در طول تاریخ فعالیت این سازمان و در مقاطعی تصمیماتی اتخاذشده که روند پیر شدن این صندوق را شتاب بخشیده است. تصمیم‌هایی که ریشه‌های حمایتی داشتند و بیمه‌شدگان بسیاری را در دوره‌های مختلف از سوی نهادهای گوناگون به این سازمان تحمیل کرد. بازنشستگی‌های پیش از موعد در قالب مشاغل سخت و زیان‌آور و نوسازی صنایع و عدم پرداخت کامل حق بیمه بسیاری از مشاغل به علت استفاده از یارانه‌های دولتی از این جمله هستند. طبق آمارهای ارایه شده توسط سازمان تامین اجتماعی، در حال حاضر حدود ۲۵ درصد از مستمری‌بگیران این سازمان تنها با ۲۰ سال سابقه کار بازنشست شده‌اند که این رقم معادل یک‌چهارم از کل مستمری‌بگیران این صندوق است.
