پیشرفت بالای ارتباطات و فناوری‌های نوین سبب بروز پدیده هایی مانند هوش مصنوعی شده در عرصه‌هایی مانند اقتصاد، سیاست، نظامی و فرهنگی تأثیر بسیاری دارد برخی کارشناسان عقیده دارند که اگر دولت‌ها از قدرت هوش مصنوعی در روابط بین‌الملل خود استفاده نکنند با تهدیدهای جدی روبرو خواهند شد.
ایران اسلامی با توجه به بعد علمی و بهره‌مندی از سرمایه انسانی بسیار مطلوب و همچنین وجود شرکت‌های فناور و دانش بنیان می‌تواند جایگاه مطلوبی در عرصه هوش مصنوعی را به خود در منطقه اختصاص دهد. به همین منظور دولت سیزدهم مصمم است با بهره‌گیری از ظرفیت‌های فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی و هوش مصنوعی با استقرار «دولت هوشمند»، ریشه امضاهای طلایی، رانت‌ها و مفاسد اداری که مدت‌ها است باعث رنج مردم شده را برای همیشه بخشکاند.
شاید ابتکار پنجره هوشمند از سوی دولت سیزدهم و تأکید بر ایجاد یک پنجره هوشمند واحد و یکپارچه توسط دستگاه‌های اجرایی از دیگر برنامه‌های دولت در حوزه فناوری اطلاعات باشد. وجود شرکت‌های فناور و دانش بنیان و ورود جدی حوزه‌های علمیه به مباحث مرتبط با هوش مصنوعی ظرفیت‌هایی است که حکایت از جایگاه مطلوب قم برای ورود به هوش مصنوعی دارد. تا جایی که چندی پیش معاون فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در جلسه اقتصاد دیجیتال استان قم با اشاره به زیست بوم فناوری مطلوب قم به لزوم برنامه‌ریزی برای تبدیل این استان به قطب هوش مصنوعی در کشور تأکید کرد.
وجود پیام رسان ملی ایتا و پلتفرم باسلام و شرکت‌های دانش بنیان متنوع و ورود جدی حوزه‌های علمیه به مباحث مرتبط با هوش مصنوعی از جمله ظرفیت‌های قم در موضوع هوش مصنوعی است
خبرنگار بازار برای بررسی جایگاه استان قم در زمینه هوش مصنوعی و همچنین ظرفیت‌های آن با «عباس منصور نژاد» مدرس و پژوهشگر رسانه و فضای مجازی و همچنین رئیس انجمن مراکز مشاوره و خدمات کارآفرینی قم گفت‌وگویی انجام داده که می‌خوانیم.
* هوش مصنوعی چیست؟
تعاریف مختلفی از هوش مصنوعی ارائه شده است که با جست و جوی ساده در اینترنت قابل دسترسی است اما ویژگی مهم همه تعریف‌ها این است که بر مبنای دو مفهوم تفکر و رفتار استوار شده‌اند. برای مثال یکی از تعریف‌ها این است که هوش مصنوعی یا intelligence artificial شاخه‌ای از علوم رایانه است که هدف اصلی آن تولید ماشین‌های هوشمندی است که توانایی انجام وظایفی که نیازمند به هوش انسانی است را داشته باشد.
* با توجه به اهمیت هوش مصنوعی و نقش آفرینی آن در سال‌های آینده ما باید چه برخوردی با این تکنولوژی داشته باشیم؟
یکی از مهم‌ترین مسائل این است که ما باید به جای تمرکز صرف بر ابعاد فنی و عملیاتی موضوع، در ابتدا این مسئله را در لایه‌های حکمرانی مورد بررسی قرار دهیم. با ورود هوش مصنوعی یک شیفت پارادایم رخ می‌دهد و موضوع حکمرانی داده اهمیت فراوانی خواهد یافت.
در انقلاب صنعتی چهارم با محوریت موضوعاتی چون اینترنت اشیاء، رایانش ابری و هوش مصنوعی فرآیندها متحول خواهد شد و این موضوع می‌بایست مورد توجه ویژه‌تر قرار گیرد ما معمولاً در ابتدا به همه موضوعات نگاه ابزاری و تکنیکال داریم و به همین جهت نمی‌توان بهره‌برداری مناسب و متناسب با فرهنگ و هویت ایرانی اسلامی را داشته باشید.
* در جریان سفر معاون فناوری و ارتباطات به قم گفته شد که این استان می‌تواند قطب هوش مصنوعی کشور باشد. این امر چگونه محقق می‌شود؟ آیا زیرساخت آن مهیا است؟
ظرفیت‌های استان قم برای رسیدن به قله هوش مصنوعی در کشور بالا است. وجود پیام رسان ملی ایتا و پلتفرم باسلام و شرکت‌های دانش بنیان متنوع و ورود جدی حوزه‌های علمیه به مباحث مرتبط با هوش مصنوعی از جمله ظرفیت‌های قم در موضوع هوش مصنوعی است. البته حصول این مهم نیازمند داشتن برنامه‌ای منسجم و یکپارچه می‌باشد. برنامه‌ای که سهم عملیاتی هر یک از ذی‌نفعان این موضوع را به صورت مشخص بیان نماید.
* با ورود قم به موضوع هوش مصنوعی و ظرفیت گردشگر پذیر بودن قم چه مزیت‌هایی برای این استان در این موضوع به وجود می‌آید؟
یکی از راهبردهای اصلی صنعتی استان قم گردشگری و راهبرد دیگر فناوری اطلاعات است. طبیعی است ترکیب این دو راهبرد (صنعتی گردشگری و فاوا) می‌تواند برکات فراوانی را برای استان داشته باشد. وقتی پای هوش مصنوعی در گردشگری باز شود، طبیعتاً با محتوای دسته بندی شده و کیفی در این موضوع رو به رو خواهیم شد.
فعالیت دانشگاه‌های با رتبه بالا در قم سبب شده است دانشجویان خوبی در حوزه هوش مصنوعی داشته باشیم
این مسئله نیاز به برنامه‌ریزی منسجم خواهد داشت. صرفاً بیان تأثیرات مثبت هوش مصنوعی بر گردشگری نمی‌تواند برای ما راهگشا باشد. برای تحقق این موضوع می‌بایست نقشه راهی علمی و منسجم داشته باشیم و سنجه‌های مشخصی را در کوتاه و میان مدت تعیین نماییم.
* آیا شرکت‌های دانش بنیان قم به موضوع هوش مصنوعی ورود کرده‌اند؟
شرکت‌های فناور قم ورود خوبی به موضوع هوش مصنوعی کرده‌اند. فعالیت دانشگاه‌های با رتبه بالا در قم سبب شده است دانشجویان خوبی در حوزه هوش مصنوعی داشته باشیم و این مسئله به دانش بنیان‌ها نیز راه پیدا کرده است.
* به نظر شما با خطراتی که از هوش مصنوعی مطرح می‌شود چه باید کرد؟
هوش مصنوعی مثل همه فناوری‌ها تهدیداتی خواهد داشت. در اینجاست که پیوند میان علوم انسانی و فناوری اطلاعات اثر بخش خواهد بود. پرداختن به موضوع اخلاق فناوری و فلسفه فناوری در اینجا می‌تواند راهگشا باشد. در نزدیک به سه هزار سال پیش که تکنولوژی در نهایت بیل و کلنگ بود فیلسوفانی چون ارسطو به بررسی مفهوم فلسفه فناوری پرداختند.
فارابی به عنوان یکی از متفکرین اسلامی بحث‌هایی در موضوع صناعات و فناوری را در قرن چهارم مطرح کرده است. اما ما در هزاره سوم با وجود رشد و توسعه بزرگ فناوری هنوز ورود جدی به این موضوع نداریم و گاه حتی آن را نیاز نمی‌بینیم! برای اینکه هم از فرصت‌های این فناوری بهره بجوییم و هم از مضرات آن در امان باشیم باید پیوسته‌ای فلسفی برای هوش مصنوعی تدوین نماییم.
