اردکان را باید زندگی کرد؛ قلب ایران، شهری در دل کویر، نمونه‌ای چشم‌نواز از معماری سنتی یزد بزرگترین شهر خشتی جهان؛ از پسته و حلوا ارده تا چادرملو و ساغند معادن کم‌نظیر سنگ آهن و اورانیم تا معادن باریت، سیلیس، خاک مرغوبش برای صنایع کاشی اردکانی‌ها که بسیار شنیده‌ایم، اما آنچه اردکان و زیست فرهنگی اجتماعی مردمانش را که به صداقت و صفا مشهورند، برای ما جذاب‌تر می‌نمایاند، صنایع‌دستی است، دستبافته‌هایی که چند سالی بر سر زبان‌ها افتاده است، کاربافی.
قدمت کاربافی به دوران تیموری می‌رسد و از لحاظ پراکندگی جغرافیایی در اغلب قریب به اتفاق مناطق مرکزی ایران به ویژه در شهرستان اردکان رایج بوده است. این دست‌باف سنتی به عنوان پارچه پوشاکی برای انواع چادر زنانه، چادر شب، روانداز، روتختی، پارچه های لباسی، بقچه، سفره، دستمال، حوله، پلاس، کیسه حنا کاربرد دارد.
کاربافی؛ از فنون بافندگی سنتی و یکی از ساده‌ترین و در اصل گسترده‌ترین بخش در حوزه دست‌بافته است و با نام‌هایی چون کارتوفی، کارششوک و کارکرباس هم نام برده می‌شود اما اسم رایج آن کاربافی است؛ این صنعت دستی به صورت فردی در خانه بافته می‌شود. جدا از کارگاه‌های کاربافی که در شهرستان دایر است، در همه این سالها بیشتر خانواده‌های اردکانی فضایی محدود از خانه خود را به کاربافی اختصاص داده‌اند و فضا برای سرمایه‌گذاری و کارآفرینی در این حوزه مهیا شده است،ولی موانعی هم وجود دارد؛ یکی از این کارآفرینان رضا کریمی است.
او متولد ۱۳۶۸ و ساکن اردکان است، از حدود ۱۴ سال پیش با گروهی از جوانان در معرفی و تولید کاربافی فعالیت می‌کند، سخت‌کوش است، به قول خودش «سختی و مشقت های زندگی درس موفق بودن و موفق شدن را یاد می‌دهد» زندگی و نوجوانی‌اش را با درس خواندن و کارکردن گذرانده و اکنون در منطقه او را کارآفرین صنایع‌دستی می‌شناسند، با شوق و ذوق از هنر کاربافی می‌گوید از خانواده‌هایی که در چندین نسل پای دستگاه کاربافی مو سفید کرده‌اند، از مادربزرگ‌هایی ۹۰ساله تا نوه‌های ۱۵ ساله؛ اما ته ته حرف‌هایش کمی گله دارد و با خنده‌های تلخی از موانعی که جلوی راهش می‌گذارند، می‌گوید.
دو دهه پیش پارچه‌های کاربافی برای نظافت خودرو استفاده میشد
کریمی در گفت‌وگو با خبرنگار صنایع‌دستی درباره چالش‌های فعالیت در حوزه صنایع‌دستی می‌گوید: هنر کاربافی در اردکان حدود ۸۰۰ سال قدمت دارد، در خانواده خود ما به چند نسل قبل بر می‌گردد، مادربزرگم از پارچه کاربافی پشه‌بند درست می‌کرد، اصلا همه اجزا خانه‌شان در اتاق‌ها و آشپزخانه کاربافی بود، سفره نان و سبزی، پیراهن خودش و بچه‌هایش همه از هنر دست‌بافه خودش بود، کاربافی.
آن روزها، تعویض روغنی‌ها از پارچه‌های کاربافی را برای نظافت خودرو استفاده می‌کردند، این هنر در حال از بین رفتن بود، هم از نظر مواد اولیه هم از نظر وجاهت و جایگاه هنری و نگاه جامعه
کارآفرین صنایع‌دستی به ناشناس بودن و کاربردهای نامناسب کاربافی تا ۲۰ ساله پیش اشاره کرد و گفت: تا دو دهه پیش این هنر حتی در شهر خودمان هم مهجور بود، خانمی که برای آموزش به کارگاه ما می‌آمد، می‌گفت «راضی باشید من به همسرم گفتم کلاس میوه‌آرایی می‌روم، نگفتم کاربافی می‌روم، اگر می‌گفتم اجازه نمی‌داد، کاربافی را کسر شان می‌داند». خیلی دردآور بود شنیدن این حرف‌ها. آن روزها، تعویض روغنی‌ها از پارچه‌های کاربافی را برای نظافت خودرو استفاده می‌کردند، این هنر در حال از بین رفتن بود، هم از نظر مواد اولیه هم از نظر وجاهت و جایگاه هنری و نگاه جامعه، هنر صنعتی که برای نیاکان ما است، غم‌انگیز نیست؟
کارآفرین صنایع‌دستی گفت: اکنون کاربافی ثبت ملی شده و در حال توسعه است، اما به دلیل آموزش‌های نادرست، استفاده از نخ بی‌کیفیت و نامرغوب، عدم هم‌خوانی رنگ و هنر، عدم تطبیق محصول با کاربرد در جامعه رشد منفی دارد.
وی افزود: بانویی مبتلا به بیماری MS بود که با مجموعه ما فعالیت می‌کند، از زمانی که شروع به کار کرد در این چهار سال عود کردن بیماری‌اش به تعویق افتاده است، زیرا در تولید و خلق اثر هنری متمرکز شده است، پزشک او معتقد بود که « او باید سالها پیش فلج میشد»، اکنون از همکاران ما و تولیدکنندگان کوله‌پشتی تمام دست باف است.
اعطای وام را منوط به داشتن کارگاه کردند
کریمی گفت: از حدود ۱۴ پیش در بخش کارآفرینی و ایجاد شبکه میان تولیدکنندگان فعالیت می‌کنیم، اما به دلیل نداشتن فضای کارگاهی هنوز به ما مجوز فعالیت کارگاهی نداده‌اند، خانه یزدی‌ها معمولا بزرگ است و هر خانه‌ای فضایی مازاد دارد، ما کارآفرین هستیم، برای هر خانواده در یک فضای چندمتری می‌توانیم ایجاد شغل و درآمد کنیم، ما نیاز نداریم خودمان کارگاه داشته باشیم.
چند صد کارگاه کاربافی در خانه‌های مردم ایجاد کردیم، اما چون فضای چند متری به نام خودمان نداریم به ما مجوز برای وام نمی‌دهند
کارآفرین صنایع‌دستی اظهار داشت: در این چند سال، چند صد کارگاه کاربافی در خانه‌های مردم و شغل و درآمد ایجاد کردیم، اما چون فضای چند متری به نام خودمان نداریم به ما مجوز نمی‌دهند، این ناشی عدم شناخت مفهومی از کارآفرینی در صنایع‌دستی است. تاکنون هم از تبصره ۱۸ وام نگرفتم، زمین شخصی خودم را فروختم، دستگاه کاربافی و چرخ خیاطی خریدم.
وی تصریح کرد: تا به حال تسهیلات بانکی نگرفته‌ام، وامی که در تبصره ۱۸ حق ما که فعال صنایع‌دستی هستیم بوده است، همه چیز را منوط به مجوز فعالیت و مجوز را هم منوط به داشتن فضای کارگاهی منوط کرده اند، شبکه استارتاپی که تاسیس کردیم که نیاز به کارگاه ندارد.
کریمی گفت: ما علاوه بر تولید به توسعه کسب و کار سایر هنرمندان و اتصال اجزا زنجیره تولید کاربافی کمک می کنیم.در بخش صادرات محصول به برخی کشورهای کار کردیم، دستاوردهای خوبی هم داشتیم.
نخ تنی چند؟
کریمی گفت: یزد مهد نساجی ایران است، اما متاسفانه نخ به عنوان مواد اولیه کاربافی را با قیمت بالاتر می‌خریم، خرید یک تن نخ به صورت یک جا با خرید ۱۰۰ کیلو ۱۰۰ کیلو بسیار فرق دارد، گاهی این تفاوت قیمت ۲ تا ۲.۵ برابر و چندصد میلون می شود که قطعا در قیمت تمام‌شده محصول تاثیر می‌گذرد.
وی خاطرنشان کرد: برای تنوع محصول رنگرزی مهم است، اما در رنگرزی پنبه به دلیل نبود زیرساخت مشکل داریم، اگر تسهیلات بدهند که فرایند رنگرزی طبیعی پشم و پنبه را ایجاد کنیم، محصولات زیباتر و با کیفیت‌تر و کم‌نظیرتر تولید می‌کنیم. به دلیل نبود سرمایه نمی‌توانیم فرایند کامل رنگرزی طبیعی راه‌اندازی کنیم. تولید انبوه محصول طبیعی (با مواد اولیه و رنگ طبیعی) سرمایه زیادی می‌خواهد، این محصول در زندگی مردم کاربردهای زیادی دارد. اکنون یک محصول تابلو نقش با کاربرد رومبلی با پشم و رنگرزی طبیعی (پوست انار عقدا و زعفران به‌آباد) تولید می‌کنیم.
مطالبه و تقاضای ما و بیش از یکصد خانوار اردکانی را که در کاربافی مشغول به کار هستند، اعطای تسهیلات و تمرکز بر روزی ایجاد خانه خلاق صنایع دستی، مرکز آموزشی و یک نمایشگاه دائمی است
قیمت کاربافی اردکان یک‌بیستم محصولات مشابه جهانی است
کریمی گفت: پارچه‌های دست‌باف مشابه کاربافی در برخی از کشورها مانند هند و ایتالیا بازار جهانی دارد، اما محصول ما با یک‌بیستم قیمت جهانی تولید و عرضه می‌شود، اگر حمایت کنند در نمایشگاه و رویدادهای هنری جهان حضور داشته باشیم سهم بیشتری در بازار محصولات کاربافی جهان برای ایران و اردکان به دست می‌آوریم.
کارآفرین صنایع‌دستی اظهار داشت: مدتی است در حوزه تولید آثار فاخر هم فعالیت داریم، تابلو نقش کاربافی تولید می‌کنیم، برای هر بافته قاب‌های فاخر چوبی طراحی می‌کنیم، البته تا اندازه‌ای حدود ۵درصد تولید شبکه ما را شامل می‌شود تا به محصولات کاربردی کاربافی آسیب نزند؛ این محصولات نفیس را برای مشتریان خاص که هدایای ویژه نیاز دارد تولید می‌کنیم، تا تقاضای این بخش از جامعه را هم تامین کنیم.
وی افزود: در طرح‌های آموزشی برای گروه های خاص به سازمان‌های حامی پیشنهاد می‌کنیم نه به ما بلکه به صورت مستقیم به خود هنرجو تسهیلات بدهند، ما آموزش می‌دهیم و خرید و فروش محصول را تضمین می‌کنیم، نیازسنجی بازار را ما انجام می‌دهیم.
