به گزارش اخبارکار به نقل از ایرنا یکی از مهمترین مشکلات نظام آموزشی کشور در یک دهه گذشته کمبود معلم برای برگزاری کلاس‌های درس بود؛ بحرانی که ریشه در یک سال یا یک مدیریت ندارد بلکه ناشی از فراموشی استخدام فرهنگیان در چند دهه بوده است. استخدام معلمان به عنوان مروجان آموزشی ایران از اواسط دهه ۷۰ با روند کاهشی روبرو شد تا در اواسط دهه ۹۰ به بحران فراگیر تبدیل شود. در این راستا، طی چند سال گذشته راهکارهای فراوانی برای برطرف کردن این معضل نظام آموزشی در دستورکار قرار گرفته است اما تاکنون نتوانسته کاستی‌های آن را جبران کند.
در چند سال اخیر حتی آموزش و پرروش برای کمبود نیازهای خود علاوه بر ورودی‌های ثابت از طریق دانشگاه فرهنگیان و دبیری شهید رجایی، گام‌های خوبی را برای جذب معلمان توانمند براشته است اما با توجه به بازنشستگی معلمان این خلع همچنان باقی مانده است. در چند سال اخیر دولت با همکاری وزارت آموزش و پرورش از طریق جذب ماده ۲۸ ، معلمان جدیدی را در اختیار گرفته است اما با توجه به نیازهای وسیع این وزارتخانه این راه حل هم در شرایط فعلی نتوانسته به علت بازنشستگی معلمان این کمبودها را برطرف کند.
ماده ۲۸ آموزش و پرورش به یک فرآیند استخدامی اشاره دارد که بر اساس آن افرادی که دارای مدرک کارشناسی و بالاتر هستند، می‌توانند از طریق آزمون و گذراندن دوره مهارت‌آموزی در دانشگاه فرهنگیان، در آموزش و پرورش استخدام شوند. این ماده به منظور تامین نیروی انسانی متخصص و توانمند در آموزش و پرورش تدوین شده است.
چالش افزایش جمعیت دانش‌آموزان در کلاس‌های درس
جمعیت دانش‌آموزی کشور بر اساس آمارهای رسمی در سال ۱۳۹۲ حدود ۱۲ میلیون نفر و اکنون این رقم افزون بر ۱۶ میلیون نفر است و این رقم حاکی از آن است که در این مدت شاهد افزایش چند میلیونی در تعداد دانش‌آموزان در مقاطع ابتدایی و متوسطه هستیم همچنین حدود ۱۴ میلیون دانش‌آموز در مدارس دولتی و بیش از ۲ میلیون دانش‌آموز در مدارس غیردولتی(غیر انتفاعی) به تحصیل می‌پردازند.
طبق آمارهای موجود، پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۰۸ تعداد دانش‌آموزان تقریبا در این عدد ثابت بماند و پس از آن تا سال ۱۴۱۲ مجدد کاهش یابد اما روند رشد سریع جمعیت در دهه گذشته نشان‌دهنده نیاز مداوم به توسعه زیرساخت‌ها و نیروی انسانی است.
در طول یک دهه گذشته این آمارها گواه آن است که بیش از ۲۴ هزار مدرسه جدید شامل بیش از ۱۱۷ هزار کلاس درس ساخته شده‌اند البته نباید از این موضوع غافل شد که برای بهبود سرانه آموزشی در یک دهه گذشته اقداماتی اثرگذار در بعد تعلیم و تربیت انجام شده است اما همچنان کمبود معلم را می‌توان یکی از دغدغه‌های اساسی در این حوزه برشمرد که این موضوع در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته بیش از پیش به چشم می‌آید.
طبق آمارهای موجود، بیشترین کمبود معلم مربوط به استان‌های تهران، البرز، خوزستان و سیستان و بلوچستان است که باید وزارت آموزش و پرورش چاره اندیشی کند تا هیچ کلاس درسی در سال تحصیلی جدید بدون معلم نماند علاوه بر معلمان پایه‌های تحصیلی مختلف، حوزه‌هایی مانند نیروهای پرورشی، تربیت بدنی و مراقبت سلامت نیز از دیگر معضلات آموزش و پرورش بوده که با کمبود شدید نیرو مواجه هستند.
بازنشستگی پیش از موعد اساسی‌ترین چالش نظام تعلیم و تربیت
این بحران هر ساله با آغاز سال تحصیلی بیشتر خود را نشان می‌دهد. به اذعان کارشناسان تعلیم و تربیت، چالش کمبود معلم از سال ۱۳۸۶ به علت بازنشستگی پیش از موعد شروع شد و تاکنون نیز ادامه دارد و بیشتر از همه دانش آموزان پایه ابتدایی درگیر این مشکل هستند.
قرار است آزمون جذب حدود ۳۰هزار معلم در مشاغل دبیری، آموزگاری، هنرآموزی و هنرآموز استاد کار ۹ و ۱۰ مرداد به صورت سراسری برگزار شود.
رویکرد وزارت آموزش و پرورش در خصوص تامین نیروی انسانی
رئیس اسبق مرکز برنامه ریزی منابع انسانی و امور اداری وزارت آموزش و پرورش درباره کمبود معلم در نظام آموزشی اظهار کرد: سال ۱۳۸۶ به دلیل اجرای قانون بازنشستگی پیش از موعد مقرر جمعی از معلمانی که از سابقه ۲۷ سال برخوردار بودند؛ تصمیم به بازنشستگی گرفتند.
حجت‌الله بنیادی با بیان اینکه این قانون یک تصمیم‌گیری اشتباه بود؛ خاطرنشان کرد: این راهبرد نادرست باعث شد تا بسیاری از معلمان که در مرز بازنشستگی بودند به یکباره برای بازنشستگی اقدام کردند. بازنشستگی معلمان باعث شد تا خلع کمبود نیروی انسانی در سالیان بعد بیشتر خود را به نمایش بگذارد چراکه با توجه به جمعیت بالای دانش‌آموزی یک ناترازی در سیستم آموزشی کشور به وجود آورد.
کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش ادامه داد: در آن برهه وزارت آموزش و پرروش تصمیم گرفت تا از طریق دانشگاه تربیت معلم نیروهای جدید به این وزارتخانه روانه شوند اما این تصمیم ایده آل نبود بلکه دانشگاه تربیت معلم مسیر افول را در پیش گرفت.
جذب نیروی انسانی به صورت بلندمدت
بنیادی تصریح کرد: باید برای جذب و استخدام کمبود نیروی انسانی برنامه ریزی بلند مدت ۱۵ تا ۳۰ ساله را در دستورکار قرار داد و برای آن تصمیم‌گیری کرد. به طور مثال به ازای ۱۲ میلیون دانش آموز با توجه به تراکم کلاسی ۲۰ دانش آموز، باید۶۰۰هزار معلم در این وزارتخانه مشغول فعالیت باشند.
وی ادامه داد: در گذشته سه دانشگاه از جمله خوارزمی، تربیت معلم سبزوار و آذربایجان، ۱۰۰ مرکز تعلیم و تربیت همچنین برخی دانشگاه جامع کشور از جمله زاهدان نیز به کمک آموزش و پرورش می‌آمدند و با تعهد دبیری بسیاری از دروس از جمله ریاضی و فیزیک دانشجویانی را تربیت می‌کردند. آموزش و پرورش پس از تعطیلی دانشسراها و برخی مراکز تربیت معلم مجبور شد به دلیل ضعف برنامه‌ریزی، نیروی حق التدریس جذب کند و یک مسیر نادرست برای ورود نیرو طراحی شد که این فرایند استمرار پیدا کرد.
این کارشناس آموزش و پرورش تصریح کرد: اکنون با توجه به تعطیلی مراکز مختلف تربیت معلم و دانشسراها بیشترین مرجع برای آموزش نیروها تنها دانشگاه فرهنگیان است که در گذشته هر ۲ سال نیروهای خود را تربیت می‌کرد اما با توجه به ۴ ساله شدن دوره‌های آموزشی در عمل خروجی آنان به نصف رسید. برای جذب و کمبود نیروها در نظام تعلیم و تربیت از سال ۱۳۹۳ وزارت آموزش و پرورش تصمیم گرفت از طریق دریافت مجوز استخدامی، نیرو های مورد نیاز خود را از طریق ماده ۲۸ جذب کند.
وی اضافه کرد: به طور قطع این رویه جذب معلمان از طریق ماده ۲۸ نادرست است و هزینه سنگینی را به کشور وارد می‌کند البته این راهم نباید منکر شد که یک فرد باید یک سال از زمان عمرش را برای مراحل گزینش طی کند و بدون هیچ تجربه کاری اول مهر سرکلاس درس حاضر شود. این خلأ تجربه باعث شده تا معلمان جدید در دوره‌های سنجش و صلاحیت تدریس حضور نداشته باشند و به نوعی یک آزمون و خطا در نظام تعلیم و تربیت رخ دهد.
دانشگاه فرهنگیان ناتوان در آموزش معلمان
بنیادی گفت: در برخی از مناطق با بهره بردن از معلمان موظف، حق التدریس و بازنشستگان می‌توان کمبودها را برطرف کرد اما بیشترین نیاز آموزش و پرورش در مناطق محروم و در مقاطع ابتدایی است که باید در این خصوص معلمان مورد نیاز را جذب کرد.
وی با تاکید بر لزوم توانمندسازی معلمان، افزود: آموزش و پرورش پس از تامین نیرو باید کیفیت تدریس معلمان را با برگزاری دوره‌های توانمندسازی ارتقا دهد؛ بنابراین این موضوع در آینده هم تهدیدی برای مدارس غیردولتی می‌شود چراکه این امکان وجود دارد که دوباره خانواده‌ها به سمت مدارس دولتی کشیده شوند.
این کارشناس آموزش و پرورش اظهار کرد: البته با توجه به روند رو به رشد جمعیت دانش‌آموزی و محدودیت منابع مالی دولت برای ساخت مدارس جدید یا جذب نیروهای بیشتر، لازم است سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه‌ای اتخاذ کند. تمرکز بر بهره‌وری بهتر از منابع موجود، اصلاح فرآیند جذب نیروها و توسعه برنامه‌های آموزشی مبتنی بر ارتقای معلمان می‌تواند تاثیرات مثبتی را بر افزایش کیفیت آموزشی داشته باشد.
