برای جلوگیری از ایجاد اختلاف بین طرفین کارگری و کارفرمایی، در این مقاله می‌خواهیم به شیوه مطالبه حقوق و مزایای کارگر بدون قرارداد بپردازیم. برای اینکه مشخصا طرفین دعوی مشخص باشند، لازم است نقش کارگر و کارفرما را به دقت تفیک کنیم.
قرارداد بهترین روش برای مشخص کردن جزئیات بین کارگر و کارفرما است تا هر کدام از حقوق، مزایا، وظایف و سایر موارد آگاه باشند. به همین خاطر است که بیشتر افراد برای کارهای کوچک هم قرارداد می‌نویسند. متنهی وجود نداشتن قرارداد بین کارگر و کارفرما به معنی پایمال شدن حقوق هر یک از طرفین نیست. بلکه حتی بدون عقد قرارداد کتبی هم گاه طرفین می‌توانند با هم همکاری داشته باشند. در بین پرونده‌های قضایی تشکیل شده با موضع روابط کارگر و کارفرما، تعداد زیادی از آن‌ها به موضوع دستمزد کارگر و شکایت وی از کارفرما برای مطالبه دستمزد اشاره شده است.
کارگر کیست؟
با توجه به ماده ۲ قانون کار، کارگر از نظر این قانون کسی است که به هر عنوان در برابر دریافت یک مبلغ مشخص یا سهم، یا سود یا مزایای دیگر، برای کارفرما کاری را انجام می‌دهد.
کارفرما کیست؟
بر اساس ماده ۲ قانون کار کارفرما یک فرد حقیقی یا حقوقی است که کارگر به درخواست او در برابر دریافت حق و تلاش، کاری را انجام می‌دهد. مدیرها و مسئول‌ها و به طور عموم تمامی کسانی که عهده‌دار اداره‌ی مجموعه هستند، از طرف کارفرما مسئول و نماینده هستند و کارفرما مسئول تمامی تعهداتی است که نمایندگان ذکر شده در برابر کارگر به عهده دارند. درباره شکایت از کارفرما بدون قرارداد، اگر که نماینده کارفرما خارج از تعهدات خود تعهدی به کارگر بدهد و کارفرما آن را نپذیرد، در مقابل کارفرما ضامن می‌باشد.
ارتباط بین کارگر و کارفرما به چه صورت تعریف می‌شود؟
قانون گذار به شکل واضح رابطه بین کارفرما و کارگر را تعریف کرده است و کارفرما وظیفه دارد طبق تعرفه‌های موجود تمام حقوق کارگر از جمله دستمزد، پاداش، عیدی، حق اولاد، حق مسکن و تمام موارد را به کارگر بپردازد. در صورتی که کارفرما در پرداخت تمام حقوق و پرداخت به موقع آن کم کاری کند، کارگر می‌تواند به اداره کار محل خود مراجعه کرده و در خصوص دریافت نکرده حقوق خود شکایت داشته باشد.
ارکان رابطه کارگر و کارفرما و شکایت از کارفرما بدون قرارداد
در شکایت از کارفرما بدون قرارداد تعریف کارگر و کارفرما در قانون کار، روابط بین کارگر و کارفرما را به دو خصوصیت محدود می‌کنند.
- تابعیت دستوری کارگر از کارفرما
- تابعیت مزدی کارگر از کارفرما
برای اینکه یک رابطه کارگری و کارفرمایی ایجاد شود، باید هر دو طرف به عنوان روابط کاری نقش و وظایف خود را انجام دهند و نقصی ایجاد نکنند. ایجاد نقص در هر کدام از ارکان بالا از ایجاد رابطه کارگری و کارفرمایی درست جلوگیری می‌کند.
قرارداد کار و شکایت از کارفرما بدون قرارداد به چه صورت است؟
با توجه به ماده ۷ قانون کار، قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به واسطه آن کارگر در قبال دریافت حق و السعی کاری را برای مدت مشخص به صورت موقت یا غیرموقت انجام می‌دهند.
تبصره ۱: بیشترین مدت استخدام یک کارگر به صورت موقت برای کارهای که جنبه غیر مستمر را دارند به وسیله وزرات کار و کارهای اجتماعی تهیه و توسط هیات وزیرها به تصویب می‌رسند.
تبصره ۲: درکارهایی که جنبه مستمر را داشته باشند، اگر مدت کار در قرارداد دقیقا مشخص نشود، قرارداد به صورت دائمی به حساب می‌آید.
قرارداد کار شامل چه مواردی است و شکایت از کارفرما بدون قرارداد چیست؟
درباره موضوع شکایت از کارفرما بدون قرارداد با توجه به ماده ۱۰ قانون کار، قرارداد کار به جز ذکر مشخصات دقیق طرفین، باید موارد زیر را هم در خود داشته باشد.
- نوع کار یا حرفه یا وظیفه‌ای که کارگر برای آن استخدام می‌شود
- حقوق یا مزد و جزئیات حقوق کارگر
- ساعت کار، تعطیلات و مرخصی‌ها
- محل انجام کار
- تاریخ عقد قرارداد و مدت قرارداد و مشخص کردن دائمی یا مقطعی بودن آن
- موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل ایجاب می‌کند.
شرایط و شیوه قسخ قرارداد
تبصره در خصوص شکایت از کارفرما بدون قرارداد در مواردی که قرارداد کار کتبی باشد، قرارداد در چهار نسخه تنظیم می‌شود که یک نسخه از آن به اداره کار محل و یک نسخه برای کارگر و یک نسخه برای کارفرما و نسخه دیگر در اختیار شورای اسلامی کار در اردوگاه‌های بدون شورا در اختیار نماینده کارگر قرار می‌گیرد.
چرا کارفرما بدون قرارداد یک کارگر را استخدام می‌کند؟
در شرایط کنونی جامعه با توجه به وجود تعداد زیادی از فارغ التحصیلان در رشته‌های مختلف و بازار کار راکد، امکان استخدام و عقد قرارداد با تعداد زیادی از اشخاص وجود ندارد .از طرفی بعضی از کارفرماها نبود قرارداد را فرصتی می‌دانند که برای آن‌ها زمینه قطع همکاری تحت هر شرایطی و در هر زمانی را ایجاد می‌کند. درواقع آن‌ها می‌خواهند از مسئولیت‌های قانونی خود شانه خالی کنند درحالی که ثابت کردن رابطه همکاری بین کار و کارفرما تنها وابسته به عقد قرارداد نیست و تنها ادعای کارگر و وجود شاهد و حتی فیش حقوقی می‌تواند ادعای کارگر را ثابت کند. قرارداد همکاری بین کارگر و کارفرما بیش از اینکه یک مزیت برای کارگر باشد، بیشتر یک اهرم حمایتی از طرف کارفرما است که این توانایی را داشته باشد تا در شرایط مخلف از حقوق خود دفاع کند.
نداشتن قرارداد چه تبعاتی دارد؟
نداشتن قرارداد احتمال باخت در دعواهای مالی و حقوقی بین کارگر و کارفرما را برای کارفرما بیشتر می‌کند و این امکان وجود دارد که عواقب جبران ناپذیری برای کارفرما ایجاد شود. زمانی که قراردای نداشته باشید، زمان شروع و پایان کار مشخص نشده و این از نظر قانونی به معنی همکاری دائمی کارگر و کارفرما است. ضمن اینکه در صورت نداشتن قرارداد جزئیات پرداختی‌ها از طرف کارفرما به کارگر مشخص نشده و شخص کارگر می‌تواند در شکایت خود هر میزان پرداختی را درخواست کند. در قرارداد همه جزئیات مشخص می‌شوند و قراداد احتمال ادعاهای مالی و شکایت توسط کارگر از کارفرما را کم می‌کند.
بعضی از موارد تخلف کارفرماها
- پرداخت نکردن دستمزد و حقوق کارگر یا تعویق آن در پرداخت و همچنین سایر حقوق از جمله سنوات
- پرداخت نکردن حقوق کارآموزی کارگر توسط کارفرما
- در صورتی که هر کدام از این تخلفات از کارفرما صورت بگیرد، تا مشخص شدن نتیجه دادرسی کارفرما متعهد می‌شود که پرداخت حداقل ۵۰ درصد از حقوق ماهیانه کار را به خانواده وی داشته باشد و کارفرما از این تعهد سرباز بزند.
- بعد از اینکه قرارد تمام شد، در مدت مشخص این کار انجام شد؛ کارفرما به کارگری که مطابق قرارداد یک سال یا بیشتر به کار مشغول بوده است، برای هر سال سابقه بر اساس آخرین حقوق مبلغی معادل یک ماه حقوق به عنوان پاداش پایان کار پرداخت نکند
- هر وقت کار باعث پایین آمدن توانایی‌های جسمی و فکری برای کارگر شود، و تمام شدن قرارداد کار به این دلیل باشد، کارفرما باید نسبت به هر سال سابقه خدماتی که کارگر دارد، معادل دو ماه آخرین حقوق به وی سنوات پرداخت نکند.
- هر وقت کارفرما بیش از میزان قانونی از کارگر انتظار انجام کار داشته باشد
- کارفرما در موارد ضروری و قانونی از دادن مرخصی به کارگر سرباز بزند
- خسارت‌های وارده به کارگر به خاطر عدم تامین وسایل و امکانات ایمنی به وسیله کارفرما باشد
- بیمه نکردن کارگر توسط کارفرما
شکایت از کارفرما بدون قرارداد
تا اینجای مقاله متوجه شدید که نداشتن قرارداد نه تنها به معنی پایمال شدن حقوق کارگر نیست که در بعضی موارد می‌تواند به ضرر کارفرما هم باشد. با توجه به ماده‌های ۲، ۳ و ۴ قانون کار و به خصوص تبصره ۲ ماده ۷ قانون کار قرارداد نیازی به کتبی نوشته شدن ندارد و این توانایی را دارد که به صورت شفاهی باشد. مواردی مانند اقرار کارفرما، شهادت کارگرهای دیگر یا کارمندها و فیش‌های بانکی که نشان‌دهنده پرداخت از طرف کارفرما است این توانایی را دارد که به عنوان سند احراز رابطه کارگری بین کارگر و کارفرما به حساب بیاید.
بعد از احراز رابطه کار بین کارگر و کارفرما، کارگر این توانایی را دارد که شکایت از کارفرما را تحت عنوان شکایت از کارفرما بدون قرارداد به مراجع مربوطه تسلیم کند. کارگر این توانایی را دارد که با مراجعه به اداره کار محل، شکایت خود را به هیات تشخیص ارائه بدهد و هیئت تشخیص هم بعد از بررسی سندهای موجود یا اعزام بازرس کار به محل، درستی ادعای کارگر را بررسی کنند. بعد از احراز رابطه کاری بین کارگر و کارفرما و بررسی کردن شکایات کارگر از تخلف‌های کارفرما هیات اقدام به صدور رای می‌کنند.
رای صادر شده تا مدت ۱۵ روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدید نظر در هیات حل اختلاف است و بعد از رسیدگی قطعی می‌شود و لازم الاجرا است. در صورت مشخص شدن تخلف کارفرما، کارگر این امکان را دارد که اجرای رای هیات تشخیص را از محاکم دادگستری تقاضا کند اما اگر کارگر به رای صادر شده اعتراض داشته باشد، برای ۳ ماه بعد از ابلاغ رای هیات تشخیص او این توانایی را دارد که دادخواست شکایت از کارفرما را به دیوان عدالت اداری بدهد و در این باره رای نهایی و غیر قابل بازگشت صادر می‌شود.
مدارک لازم برای شکایت از کارفرما بدون قرارداد
طبق قوانین اداره کار حتی در صورت نداشتن قرارداد رسمی باز هم کارگر اخراج شده می‌تواند از کارفرمای خودش شکایت کند. اما برای اثبات رابطه کاری خود باید مدارک زیر را ارائه بدهد.
- +حکم استخدام، مدرک مربوط به ارتقا شعلی، بین کارگری یا هر مدرک دیگری که نام کارگر در آن عنوان شده باشد
- +دفتر امضای کارکنان و کارگران برای ثبت ساعات کاری
- +گزارش بانکی مبنی بر واریز مبالغ مشخص از طرف کارفرما
- +استشهاد محلی که به امضای همکاران سابق یا شاهدان نزدیک رسیده باشد
- +درخواست بازدید کارشناس اداره کار و پرس و جوی محلی
- +هر مدرکی که بتواند حضور کارگر در محیط کار را در بازه زمانی مشخص شده تایید کند
برای آشنایی بیشتر درمورد سفته حسن انجام کار به منبع این مقاله مراجعه شود.
