منشأ ویروس «تعدیل نیرو»

خداحافظی پس از ۱۳ سال

این هفته برای «ماداو چیناپا» هفته خوبی نبود. او که مدیر بخش خبری گوگل بود و ۱۳ سال در این شرکت سابقه کار داشت، حالا خبر داده که مشمول تعدیل نیرو شده است. او روز شنبه در لینکدین خود نوشت: «من به عنوان بخشی از طرح تعدیل نیرو، گوگل را ترک می‌‌‌کنم.» و گفته که به ۱۳ سال خدمتش در این شرکت افتخار می‌کند. او که ساکن لندن است، در این سال‌ها در پروژه‌‌‌های مهمی، از جمله اخبار دیجیتال، نقش ایفا کرده است. در حوزه خبر، هر کجا به کمک نیاز بوده، او نیز حضور داشته. حالا قصد دارد چند ماه استراحت کند و فرصت‌‌‌های شغلی جدید را بررسی کند. سابقه و تجربه فعالیتش در گوگل، مزیتی‌‌‌ است که هر کسی ندارد. او همچنین نوشته: «در حال حاضر، یکسری مسائل خانوادگی دارم که باید تمام تمرکزم را روی آنها بگذارم. به قول قدیمی‌‌‌ها، فنجان برای آنکه دوباره پر شود، باید اول خالی شود. بنابراین، ماه اوت را به خودم مرخصی می‌‌‌دهم و سپس در سپتامبر، به هند می‌‌‌روم تا از مادرم مراقبت کنم. در اکتبر به آینده شغلی‌‌‌ام فکر خواهم کرد تا ببینم در سال آینده، چه کارهایی می‌توانم انجام دهم.»

گوگل یکی از ده‌‌‌ها شرکت تکنولوژی است که با هدف مقابله با رکود اقتصادی در حال تعدیل نیرو هستند. این شرکت در ماه ژانویه از تعدیل نیروی گسترده خبر داد. حدود ۱۲‌هزار کارمندش در اقصی نقاط جهان، تحت‌تاثیر این تصمیم، شغل خود را از دست دادند. ماه پیش نیز شرکت اعلام کرد بخشی از نیروهای اپلیکیشن مسیریاب «ویز» نیز به زودی تعدیل خواهند شد. از ابتدای سال تاکنون، داستان‌‌‌های متعددی از کارمندهای گوگل منتشر شده؛ کارمندهایی که تا به امروز، گمنام بودند و حالا به واسطه از دست دادن شغلشان، تیتر خبرها شده‌‌‌اند. بعضی‌‌‌ها وقتی در تعطیلات بودند این خبر را شنیدند. بعضی‌‌‌ها در مرخصی زایمان. در این میان، اسامی کارکنان ارشد نیز به چشم می‌‌‌خورد، از جمله مدیر بخش «سلامت روان» که مشمول تعدیل نیرو شده است.

ترس حاکم بر حوزه تکنولوژی

و حالا هم چیناپا. او عکسی از کارت شناسایی خود را همراه با پستش منتشر کرده و گفته: «تاکید می‌‌‌کنم که هیچ‌‌‌کدام از دستاوردهایی که در این شرکت داشتم، بدون کمک همکارها و هم‌‌‌تیمی‌‌‌هایم ممکن نبود. تعدادشان آنقدر زیاد است که نام بردن از تک‌تک آنها ممکن نیست اما برایم خیلی خاص هستند و دلم برایشان تنگ می‌شود.» علاوه بر تعدیل نیروها، گسترش سریع هوش مصنوعی در ماه‌‌‌های اخیر نیز کارکنان حوزه تکنولوژی را دچار هراس کرده، هم از جهت عدم‌آشنایی با این حوزه و هم از جهت احتمال بیکار شدن. آنها نمی‌‌‌دانند چه اتفاقی قرار است بیفتد. آیا هوش مصنوعی جای نیروهای کار را خواهد گرفت؟ یکی از این کارمندان می‌گوید: «در حال حاضر نمی‌‌‌دانیم چه خبر است. وقتی فرهنگ ترس غالب می‌شود، نمی‌توانی از کارمندها انتظار کار تیمی و باکیفیت داشته باشی.» به‌‌‌علاوه، تعدیل نیرو می‌تواند تاثیر بدی روی فرهنگ شرکت و بازمانده‌‌‌ها بگذارد. در صورت عدم‌اقدام موثر، نگرانی‌ها از آینده و ترس حاکم بر محیط دوچندان خواهد شد.

طی یک سال اخیر، بسیاری از شرکت‌های بزرگ که عمدتا در حوزه تکنولوژی بوده‌‌‌اند، دست به تعدیل نیروی گسترده زده‌‌‌اند. در این میان، نام شرکت‌های مطرحی مثل متا، دیزنی، آمازون، مایکروسافت، گوگل، سلزفورس، آی‌‌‌بی‌‌‌ام، گلدمن ساکس، کوین‌‌‌بیس، بلک‌‌‌راک و فیلیپس به چشم می‌‌‌خورد. حالا تعدیل نیرو به سوژه هر روز خبرها تبدیل شده. در سال ۲۰۲۲، تعدیل نیروها در حوزه تکنولوژی حدود ۶۴۹‌درصد افزایش داشته که بیشترین رقم از دوران «حباب دات‌‌‌کام» است. تعداد کارکنان تعدیل شده در سال ۲۰۲۲، از مجموع کل کارکنان تعدیلی سال ۲۰۲۱ و ۲۰۲۰ بیشتر است. از آنجا که شرکت‌های بزرگ تکنولوژی، موسوم به «بیگ تک»، کارکنان زیادی دارند، حتی‌ درصد کم تعدیل نیرو می‌تواند به بیکاری هزاران نفر منجر شود. حتی پس از حباب دات‌‌‌کام، این حوزه توانست به دلیل ابعاد و گسترش روزافزون از بحران‌ها جان سالم به در ببرد. اما حالا شرایط کمی متفاوت است.

چرا تعدیل نیرو؟

عوامل متعددی در موج تعدیل‌‌‌ها نقش دارند، از جمله تورم، افزایش نرخ بهره یا استخدام بیش از حد. از ژوئیه سال گذشته، گفت‌‌‌وگوها بر سر احتمال وقوع رکود اقتصادی اوج گرفته. رویدادهایی مثل جنگ اوکراین، تصمیم دولت آمریکا در رابطه با سقف بدهی و افزایش نرخ بهره نیز می‌توانند به درخت بیمار اقتصاد، تبر بزنند. شرکت‌ها معمولا برای بقا در چنین شرایطی، دست به دامن تعدیل نیرو می‌‌‌شوند تا هزینه‌‌‌ها را کاهش دهند. تورم نیز در آن بی‌‌‌تاثیر نیست. وقتی قیمت‌ها افزایش می‌‌‌یابد، شرکت‌ها به دنبال راهی برای کاهش هزینه‌‌‌ها هستند و معمولا دیواری کوتاه‌‌‌تر از دیوار کارمندها پیدا نمی‌‌‌کنند. تعدیل نیرو معمولا یکی از اولین اقدامات برای کاهش هزینه‌‌‌هاست، چرا که نیروها، یکی از بزرگ‌ترین هزینه‌‌‌های سازمان‌ها هستند. از سوی دیگر، وقتی هزینه‌‌‌ها بالا می‌رود، شرکت‌ها برای تبلیغات، کمتر هزینه می‌کنند.

در نتیجه، شرکت‌هایی مثل متا، گوگل و اینستاگرام که بخش مهمی از درآمدشان از انتشار تبلیغات است، با کاهش درآمد مواجه می‌شوند. و تعدیل نیرو مثل یک بیماری به آنها نیز سرایت می‌کند. یکی دیگر از عوامل موثر در تعدیل نیرو، فشار سرمایه‌گذاران است. وقتی درآمد کم می‌شود، سرمایه‌گذارها از شرکت‌ها می‌‌‌خواهند هزینه‌‌‌ها را کاهش دهند. سرمایه‌گذاران خطرپذیر می‌‌‌ترسند که امسال سود شرکت‌ها که دوران رشد را پشت سر گذاشته، با کاهش مواجه شود. به عنوان مثال، شرکت مدیریت سرمایه TCI در اواخر سال پیش از آلفابت، شرکت مادر گوگل، خواست که به منظور بهبود سودآوری، تعداد نیروهایش را کاهش دهد. شرکت‌های دیگری مثل متا و مایکروسافت نیز با فشار از سوی سرمایه‌گذاران روبه‌‌‌رو هستند. سرمایه‌گذارها شکایت می‌کنند که تعداد کارمندهای این شرکت‌ها در مقایسه با سایر شرکت‌ها خیلی زیاد است.

کرونا هنوز قربانی می‌گیرد

کرونا در چند سال اخیر در بسیاری از جنبه‌‌‌های زندگی ما تاثیر گذاشته. رد پای آن حالا در تعدیل نیروها نیز دیده می‌شود. پس از پاندمی و بهبود اقتصاد، شرکت‌ها شروع به استخدام نیرو کردند. حوزه تکنولوژی بیش از سایر حوزه‌‌‌ها نیرو گرفت. حالا شرکت‌ها مانده‌‌‌اند که چطور از پس هزینه‌‌‌ها بربیایند. کنترل حقوق‌‌‌های پرداختی، اولویت اصلی این شرکت‌هاست. بلومبرگ گزارش کرده که سرعت تعدیل نیرو در حوزه تکنولوژی، در حال نزدیک شدن به میزان اخراج‌‌‌ها در دوران کروناست. آمازون، استرایپ، کوین‌‌‌بیس، لیفت و والمارت از جمله شرکت‌هایی هستند که طی چند ماه اخیر به تعدیل نیرو متوسل شده‌‌‌اند. شرکت‌هایی مثل اپل هم که اقدام به تعدیل نیرو نکرده‌‌‌اند، استخدام و جذب نیرو را به حالت تعلیق درآورده‌‌‌اند.

یکی دیگر از عوامل تعدیل نیروها، بلوغ و ثبات حوزه تکنولوژی پس از یک دوره رشد سریع است. سرعت جذب مشتری در حوزه تکنولوژی، دیگر مثل دهه‌‌‌های قبل نیست، چون بسیاری از مردم کاملا با تکنولوژی آشنا شده و خدمات و محصولات خود را انتخاب کرده‌‌‌اند. حالا این شرکت‌ها باید به دنبال چیزی فراتر از رشد باشند. مثلا تنوع محصول.

انتقام از شرکت‌های بزرگ

بسیاری از نیروهایی که در دوران کرونا استخدام شدند، رده‌‌‌پایین نبودند بلکه افرادی متخصص با حقوق‌‌‌های بالا بودند. شرکت‌ها که از پس تامین این حقوق‌‌‌ها برنمی‌‌‌آیند، یکی پس از دیگری اخراجشان می‌کنند. بسیاری از آنها به سرنوشت چیناپا دچار می‌‌‌شوند. سوال اینجاست که چه بر سر آنها می‌‌‌آید؟ طبیعتا بیکار نمی‌‌‌مانند چون به هر حال تخصص دارند. اما برخی از آنها در ماه‌‌‌های اخیر، مسیر جالبی را پیش گرفته‌‌‌اند. آنها تصمیم گرفته‌‌‌اند شرکت خودشان را راه بیندازند. وب‌سایت «آرکایو» در مقاله‌‌‌ای با عنوان «استارت‌آپ‌های انتقام‌‌‌جو»، داستان برخی از کارمندان را روایت کرده که پس از اخراج از شرکت‌های بزرگ، به جای آنکه زانوی غم بغل کنند، تصمیم گرفته‌‌‌اند دست به کار شوند و شرکت خودشان را تاسیس کنند.

آنها ریسک‌‌‌پذیرند و به واسطه سال‌ها فعالیت در شرکت‌های معتبر، از توان و ثبات مالی نسبی برخوردارند. یکی از آنها «جن ژو» است که اندکی پس از اخراج از شرکت «کربن هلث» به عنوان «مدیر ارشد توسعه برنامه»، حالا استارت‌آپ خودش را راه‌‌‌اندازی کرده. کار آنها ارائه ابزارهای نرم‌‌‌افزاری به شرکت‌های حوزه سلامت است. او می‌‌‌گوید: «اخراج شدنم، یک حس رهایی بود چون دیگر بهانه‌‌‌ای نداشتم که دنبال رویای کارآفرینی نروم.» او ۱۰۰‌هزار دلار سرمایه جذب کرده و به دنبال درآمدزایی سریع است تا خودکفا شود و برای سرمایه‌گذارها، گزینه جذابی باشد. برای افرادی که دوست دارند رئیس خودشان باشند، تعدیل نیرو یک موهبت و نیروی محرکه است. اما جذب سرمایه، آن هم برای یک استارت‌آپ تازه‌‌‌تاسیس کار آسانی نیست. طی سه‌ماه آخر سال ۲۰۲۲، سرمایه‌گذاری‌‌‌های اولیه در آمریکا در مقایسه با سال قبل، حدود ۴۰‌درصد کاهش داشت. سقوط بانک سیلیکون ولی نیز برنامه‌‌‌های سرمایه‌گذاران را به تعویق انداخت. طبق آمارها، تعداد قراردادها و مبالغ به طرز چشمگیری کاهش یافته است.

بیماری مسری‌‌‌ تعدیل نیرو

تعدیل نیرو تا به حال بیشتر در حوزه تکنولوژی خبرساز بوده اما به حوزه رسانه و تولید نیز سرایت کرده. با توجه به عوامل تاثیرگذار در این تعدیل‌‌‌ها، بعید نیست که سایر حوزه‌‌‌ها نیز در آینده مجبور به این اقدام شوند. نشریه فوربز نوشته که در میان رهبران شرکت‌های تکنولوژی، یک ذهنیت «گله‌‌‌ای» وجود دارد. مثلا وقتی یک شرکت اعلام می‌کند که از تکنولوژی هوش مصنوعی استفاده خواهد کرد، بقیه شرکت‌ها هم سعی می‌کنند همان گفتمان را پیش بگیرند. همین در حوزه تعدیل نیرو و تعلیق استخدام‌‌‌ها نیز صدق می‌کند. اگر شرکت معتبر یک حوزه دست به تعدیل نیرو بزند، بقیه نیز احتمالا دنباله‌‌‌رو خواهند بود.

اما آیا سایر حوزه‌‌‌ها تحت‌تاثیر این تعدیل‌‌‌ها خواهند بود؟ طبق آمارها، گرچه بحران‌های اقتصادی روی سایر حوزه‌‌‌ها نیز تاثیر داشته اما بازار کار آمریکا در این حوزه‌‌‌ها نسبتا پایدار بوده است. یکی از عوامل مهم تعدیل نیروها در شرکت‌های تکنولوژی، مازاد نیروست که سایر حوزه‌‌‌ها با آن روبه‌‌‌رو نیستند. به‌‌‌علاوه، بخش اعظمی از تعدیل‌‌‌ها در شرکت‌های بزرگی مثل گوگل رخ داده است. طبق گزارش‌‌‌ها، بسیاری از شرکت‌های کوچک و متوسط، نه‌تنها تعدیل نیرو نمی‌‌‌کنند بلکه حتی جذب نیرو هم می‌کنند.