آقای مرتضوی در پاسخ به این پرسش که وزارت کار چه اقداماتی برای ساماندهی کودکان کار انجام داده است؟ بیان کرد: «این سوال را باید از کسانی بپرسید که متولی این بخش هستند. سازمان بهزیستی متولی ساماندهی کودکان کار نیست!»
این در حالی است که سازمان بهزیستی کشور براساس قانون، «شناسایی و ساماندهی کودکان کار و خیابانی» را از جمله رسالت و وظایف خود عنوان کرده و توضیح داده است:
«سازمان بهزیستی براساس ماده واحده لایحه قانونی مصوب ۱۳۵۹ در راستای تحقق مفاد اصول ۲۱ و ۲۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از جمله حمایت از خانواده‌های بی‌سرپرست و نیازمند و ارائه خدمات مختلف به کودکان، تدارک امکانات پیشگیری و توانبخشی حرفه‌ای و اجتماعی به توانخواهان جسمی و روانی، تجدید تربیت منحرفین‌اجتماعی و حمایت و نگهداری از کودکان و اطفال بی‌سرپرست و معلولین غیرقابل توانبخشی و سالمندان نیازمند و آموزش نیروی انسانی، تأمین موجبات تشویق، جلب مشارکت و فعالیت گروه‌های داوطلب و مؤسسات غیر دولتی، تشکیل شده است لذا به عنوان سازمان متولی سلامت اجتماعی عهده دار سیاست گذاری و برنامه ریزی جهت تحقق اهداف متعالی نظام مقدس جمهوری اسلامی در زمینه ایجاد جامعه سالم با رویکرد کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی احاد جامعه می باشد، در همین راستا موضوع کودکان کار و خیابانی به عنوان پنج آسیب اولویت دار در کشور ناشی از شرایط نامناسب اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی از جمله فقر، بیکاری، مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک، بروز حوادث طبیعی و انسان ساخت، شکل گیری سکونت گاههای غیررسمی، هم چنین ورود اتباع خارجی به ویژه به شکل غیرمجاز، همواره یکی از مهمترین دغدغه های مهم سازمان بهزیستی جهت ساماندهی و توانمند سازی آنها بوده و می باشد زیرا که اعتقاد داریم حضور کودک در خیابان به عنوان مصداق عینی و بارز کودک آزاری ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن آﺳﯿﺐ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ، ﺑﻠﮑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻧﯿز ﺑﻪ مخاطره انداخته و آثار زیان بار آن، تنها به دوران کودکی منحصر نمی شود بلکه تا بزرگسالی نیز ادامه یافته و جامعه را از وجود انسان های کارآمد و شایسته محروم می کند. علاوه بر آن به واسطه حضور کودکان در خیابان، شدیداً فرایند طبیعی رشد جسمی، ذهنی، عاطفی، اجتماعی شان، همچنین تکامل شخصیّت و جریان اجتماعی شدن بهنجار آنان در معرض خطر جدی قرار می گیرد از این رو این گروه از کودکان نیازمند توجّه ویژه می باشند.
براساس آنچه گفته شد جهت صیانت و حمایت از حقوق کودکان و متناسب با شرایط اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی حاکم بر جامعه و نیز شرایط بروز آسیب های اجتماعی، سازمان بهزیستی از سال ۱۳۷۸ اقدام به راه اندازی مراکز ساماندهی کودکان خیابانی بصورت دولتی جهت نگهداری و فراهم نمودن شرایط توانمند سازی کودکان و خانواده های آنان نموده است و در حال حاضر تعداد ۳۱ مرکز دولتی در کل کشور فعال می باشد.
هدف از این اقدام «کنترل و کاهش حضور کودکان برای زندگی و کار در خیابان و کنترل و کاهش آسیبهای اجتماعی ناشی از کار و زندگی کودکان در خیابان»، «کاهش آسیب های اجتماعی وارد بر کودکان خیابانی» و «ارتقاء کیفیت زندگی کودکان خیابانی و کار و خانواده های آنان» عنوان شده است.
مبانی قانونی
در راستای تحقق اصول ۲۱ و ۲۹ قانون اساسی، ماده واحده لایحه قانونی راجع به تشکیل سازمان بهزیستی کشور مصوب ۱۳۵۹ و اصلاحات سال ۱۳۷۵ و در اجرای بند ۴ ماده ۲۶ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب ۸۰/۱۱/۲۷ مجلس شورای اسلامی و آیین نامه اجرایی قانون مذکور مصوب جلسه مورخ۸۷/۲/۳۰ شورای معاونین سازمان بهزیستی کشور و آئین نامه ساماندهی کودکان خیابانی مصوب هیئت وزیران به شماره۳۲۳۸۶/۲۲۷۱۷۰ مورخ ۸۴/۵/۳ هیئت وزیران در جلسه مورخ ۸۴/۴/۲۶
نیم نگاهی بر اقدامات دو هفته گذشته سازمان بهزیستی
با مراجعه به سایت سازمان بهزیستی کشور فعالیت های این سازمان در شناسایی و ساماندهی کودکان کار به چشم می خورد. به عنوان مثال هفته گذشته جلسه توجیهی دستورالعمل اجرایی تعیین حامی و ناظر فعال در حوزه کودکان کار و خیابان با حضور معاون دادستان و سرپرست دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه ۵ مشهد، مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی، نمایندگان موسسات، خیریه‌ها، فعالان اجتماعی و مددکاران مراکز تابع دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی در محل اداره کل بهزیستی خراسان رضوی برگزار گردید.
پویش «هر کودک کار یک حامی» در خراسان رضوی
اداره کل بهزیستی استان خراسان رضوی از عموم شهروندان اعم از صاحبان صنایع خرد و کلان، اصناف و کسبه محترم، کارکنان دولت، اساتید محترم دانشگاهای استان، دانشجویان و کلیه علاقه مندان به فعالیت های اجتماعی دعوت می کند در راستای ساماندهی و توانمندسازی کودکان کار و خیابان و خانواده هایشان به پویش «هر کودک کار یک حامی» بپیوندند.
نمونه دیگر، ۲۱ خردادماه سال جاری جلسه ای در دفتر معاونت امور اجتماعی بهزیستی خوزستان در خصوص طرح ساماندهی کودکان کار و خیابانی با حضور سرپرست بهزیستی شهرستان اهواز و همکاران دفاتر امور آسیب دیدگان اجتماعی، امور توانمندسازی بانوان و خانواده و دفتر امور کودکان حوزه امور اجتماعی ستاد و شهرستان اهواز برگزار شد.
شناسایی و ساماندهی حدود ۲۰۰۰ کودک کار در خوزستان
همچنین فرشته محمدی سقایی، کارشناس مسئول دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی اداره‌کل بهزیستی خوزستان اعلام کرد: از سال ۹۲ تاکنون در استان خوزستان حدود یک هزار و ۸۰۰ تا ۲ هزار کودک کار و خیابانی شناسایی، جذب، پذیرش، ساماندهی و نگهداری شده‌اند.
مدیر بهزیستی مشهد: ۱۴۰۵ کودک کار و خیابانی در مشهد شناسایی شدند
در تاریخ ۲۰ خردادماه سال جاری نیز جواد بهنام، مدیر بهزیستی مشهد در یک نشست خبری با اصحاب رسانه، اظهار داشت: در سازمان بهزیستی از سال ۱۳۸۴ در حوزه کودکان کار در خیابان کار شده و در خصوص نگهداری کودکان در مراکز شبانه‌روزی و توانمندسازی آنان اقداماتی انجام شده است. از آبان‌ماه سال ۱۳۸۹ با همکاری بهزیستی، شهرداری، نیروی انتظامی و دستگاه قضایی کار جمع‌آوری کودکان کار آغاز شد و شهرداری اقدام به جمع‌آوری می‌کرد و بهزیستی هم موارد دارای خانواده را تحویل خانواده‌شان داد و موارد فاقد خانواه را در مرکز تخصصی نگهداری می‌کرد، ضمن اینکه نیروی انتظامی و دستگاه قضایی در تشکیل پرونده‌های این گروه از کودکان همکاری داشتند.
مدیر بهزیستی مشهد ادامه داد: در طول این مدت ۱۴۰۵ کودک کار و خیابانی در مشهد شناسایی شدند که ۸۰ درصد آنها اتباع غیرایرانی هستند و ۷۵ درصد این میزان کسانی بودند که بدون مجوز وارد کشور شدند و از مجموع این تعداد ۵۷ نفر دختر و ۱۳۴۸ نفر پسر بودند.
بهنام با ذکر این نکته که ما در ۲ سال اخیر ۲ چالش اساسی در بحث توانمند کردن کودکان و آشنایی با والدین با مشکلات این عرصه و جلوگیری از فرزندانشان در خیابان‌ها داشتیم، تاکید کرد: ما در کنار یک مرکز شبانه‌روزی، یک مرکز روزانه داریم که خدمت‌رسان کودکان کار هستند، در حال حاضر ۲ مرکز حمایتی و آموزشی کودک و خانواده، یک مرکز اقامتی کوتاه مدت و یک مرکز اقامتی طولانی مدت در سطح شهر مشهد داریم و در این مراکز به دنبال بازگرداندن کودک به کانون گرم خانواده با هدف کاهش آسیبهای اجتماعی و افزایش نگاه خانواده‌محوری بوده است.
وی اضافه کرد: یکی از چالش‌هایی که پیگیر رفع آن هستیم تنوع سنی و جنسی کودکان کار در خیابان بوده و به دنبال آن هستیم که مراکز اقامتی کوتاه مدت و طولانی مدت ویژه دختران و پسران را افزایش دهیم و در کنار آن مشکل اعتیاد و بزه کودکان را رفع کنیم، حتی در مواردی که به مرخصی می‌روند و خارج از مرکز هستند تحت نظارت به مدت ۶ ماه تا یک سال قرار می‌گیرند و این افراد تا ۱۸ سالگی تحت پوشش قرار می‌گیرند.
مدیر بهزیستی مشهد با اشاره به اینکه در سال گذشته ۵۰۰ میلیارد تومان کمک نقدی و همین میزان نیز کمک غیرنقدی به کودکان کار اختصاص داده شده است، تصریح کرد: این حمایت‌ها شامل ۱۵۴ مورد تحصیلی، ۱۸۴ مورد درمانی، ۱۵ مورد کاریابی و ۱۳ هزار ۹۶۵ مورد سایر موارد شامل برگزاری اردوهای تفریحی و کلاس‌های آموزشی و فرهنگی و غیره بوده که مجموع آن ۱۴ هزار ۳۱۸ خدمت می‌شود.
بهنام خاطرنشان کرد: از مجوع حمایت‌های صورت گرفته ۳۰ درصد با همکاری خیران نیک‌اندیش بوده و در نظر داریم که در سال ۱۴۰۲ برای هر کودک کار یک حامی مالی و بیش از یک حامی معنوی داشته باشیم، از ابتدای امسال تاکنون ۱۳۵ کودک جدید شناسایی شدند که از این تعداد ۴ نفر دختر و ۱۳۱ نفر پسر هستند، ۴۴ نفر به خانواده بازگردانده شدند و ۸۸ نفر در مرکز طولانی مدت تحت نگهداری هستند و ۹ نفر دیگر هم به مراکز درمانی ارجاع شدند، از این تعداد ۱۰۴ نفر اتباع و ۳۱ نفر ایرانی هستند که درصد آن ۸۰ به ۲۰ است.
وی با اشاره به اینکه یکی از مشکلات پرچالش سوءاستفاده افراد جمع‌آوری کننده کودکان کار بوده که مشکلات زیادی برای آنان ایجاد کرده‌اند، بیان کرد: تاکنون ۴۰ نفر بازداشت شدند و در اختیار مراجع قضایی قرار گرفتند.
مدیر بهزیستی مشهد در خصوص مراکز ارائه دهنده خدمات به افراد تحت پوشش، گفت: ما ۷۰ مرکز مثبت زندگی را در سطح شهرستان مشهد داریم که ۲ مرکز آن در دیزباد و رضویه بوده و مابقی در سطح شهر مشهد هستند، ضمن اینکه برای روستائیان طرح cbr را اجرا می‌کنیم و در این مراکز کلیه خدمات قابل ارائه بوده و تنها موارد خاص به مرکز تخصصی ارجاع می‌شوند.
بهنام گفت: ما حمایت‌های درمانی زیادی از افراد تحت پوشش داریم و آخرین مورد آن حمایت ۷۰ میلیون تومانی از کودکان ۹ ساله مبتلا به سرطان معده بوده که در بیمارستان دکتر شیخ بستری است و خوشبختانه وضعیت حال وی مساعد است.
