ه گزارش «کارآفرین‌نیوز»، نشست تخصصی کانون کارآفرینی استان تهران با عنوان کارآفرینی اجتماعی در سالن امین الضرب ساختمان شماره ۳ اتاق بازرگانی تهران برگزار شد. در این نشست چند کنشگر و پژوهشگر حوزه کارآفرینی اجتماعی حضور و مشارکت داشتند و درباره موضوعاتی مانند کارآفرینی اجتماعی و تفاوت میان کارآفرینی اجتماعی و اقتصادی بحث کردند.
عمر کارآفرینی اجتماعی کوتاه است
اولین سخنران این نشست، زهرا بهروز آذر، پژوهشگر حوزه کارآفرینی و مولف کتاب کارآفرینی اجتماعی بود که طی سخنانی تعاریف و مبانی کارآفرینی اجتماعی را برای حاضرین تشریح کرد. بهروز آذر که از سال ۸۵ در حوزه کارآفرینی پژوهش انجام می‌دهد، کارآفرینی اجتماعی را چنین از کارآفرینی اقتصادی متمایز کرد: مفهوم کارآفرینی از قرن هفدهم به ادبیات اقتصادی راه یافت؛ اما عمر کارآفرینی اجتماعی بسیار کوتاه‌تر از کارآفرینی است.
بهروز آذر پس از آن راه‌های تشخیص کارافرینی اجتماعی از کارآفرینی اقتصادی را چنین برشمرد: راحت‌ترین راه برای درک مفهوم کارآفرینی اجتماعی تفکیک و فهم دو کلمه کارآفرینی و اجتماعی است. کارآفرینی یعنی فعالیتی نوآورانه که افراد در آن، با استفاده از بسیج منابع ارزش ایجاد می‌کنند. بعد اجتماعی این مدل کارآفرینی نیز موجب می‌شود کارآفرینی اجتماعی با کارآفرینی اقتصادی متفاوت باشد. یکی از راه‌های دسته‌بندی کسب‌وکارها، اندازه آن‌هاست؛ پژوهشگران بر اساس میزان پرسنلی که در هر کسب‌وکاری استخدام شده‌اند، اندازه آن کسب‌وکار را مشخص می‌کنند. راه دیگر این است که کسب و کارها را برحسب چرایی آن‌ها دسته بندی کنند. گاهی همین سوال که چرا فردی در حال انجام یک فعالیت است، موجب می‌شود او در دسته خاصی از کارآفرینان قرار گیرد.
وی افزود: در اینجا لازم است تاکید کنیم که کارآفرینی اجتماعی، برای تقسیم سود و افزایش سرمایه فعالیت نمی‌کنند بلکه به دنبال حل مساله اجتماعی هستند.
مولف کتاب کارآفرینی اجتماعی چهار ویژگی مهم برای اجتماعی بودن یک کسب‌وکار را معرفی کرد: این چهار ویژگی عبارت از حل مساله اجتماعی، نوآوری، ایجاد ارزش و اثرگذاری بر جامعه هستند.
این پژوهشگر اجتماعی ضمن تاکید بر اهمیت تاثیرگذاری کارآفرینان اجتماعی، اضافه کرد: میزان موفقیت یک کسب و کار اجتماعی با میزان تاثیرگذاری آن کسب‌وکار بر جامعه سنجیده می‌شود. اگر می‌خواهیم مساله جامعه را با کارافرینی اجتماعی حل کنیم، باید از سه نهاد جامعه مدنی، بخش خصوصی و دولت درس بگیریم. مثلا بحث شناسانامه‌دار کردن کودکانی که تنها مادر ایرانی داشتند و پدرشان ایرانی نبودند، جزو همین موارد هستند.
محصول نهایی ما اجتماعی است
نسیم یادگار، مدیرعامل موسسه غیرانتقاعی افق نسل سوم یا مانیز، به عنوان دومین سخنران به معرفی مانیز پرداخت و گفت: من مدیر پروژه مانیز هستم. دغدغه ما بیشتر بحث‌های نظری دانشگاهی بود؛ به همین دلیل هم با جماعت دانشگاهیان و با شعار ما نیز مردمی هستیم، شروع به کار کردیم. ما در دانشگاه تهران و در رشته کارآفرینی تحصیل کرده بودیم. من در مقطع کارشناسی رشته مدیریت صنعتی خواندم و بعد به کارآفرینی علاقمند شدم.
یادگار که بنیان گذار موسسه مانیز است اهداف این موسسه را چنین توضیح داد:ما حدود ۱۲ سال است که موسسه را شکل دادیم. هدف این پروژه در ابتدا، ایجاد ابزارهای جایگزین برای کاهش مصرف پلاستیک بود. تا پیش از ما؛ گروه‌ها و سمن‌های زیادی در موقعیت‌های خاص مانند ۲۱ تیر، هشدارهایی مبنی بر مضرات مصرف زیاد پلاستیک داده‌اند. همچنین خیریه‌هایی نیز هستند که تبلیغ می‌کنند که فلان کیسه پلاستیکی کار دست زنان سرپرست خانواده است و خواهش می‌کنند که خریدار از آنان محصولات‌شان را بخرد.
این فعال و کنشگر اجتماعی اظهار داشت: ما می‌دانستیم اگر می‌خواهیم برای کاهش مصرف پلاستیک فعالیتی انجام دهیم، این کار باید از جنس محصول اجتماعی باشد. یعنی محصولی با ویژگی تولید خیر اجتماعی برای همه جامعه.
یادگار در پایان خاطرنشان کرد: قرار نبود ما هم مانند بقیه تنها بگوییم مصرف زیاد پلاستیک خوب نیست بلکه قرار بود بر منع قانونی و مطالبه‌گری محیط زیستی هم کار کنیم. از همین جا بود که پروژه مانیز شکل گرفت تا محصول دیگری را جایگزین پلاستیک کنیم و در همین فرآیند هم فرصتی برای آموزش زنان سرپرست خانواده فراهم کنیم.
وی ادامه داد: ما این امکان را به وجود آوردیم که زنان بتوانند در یک دوره دو ساله، تمرین خیاطی کنند. ما در مانیز، یک محیط شبه واقعی کاری ایجاد کردیم. همین محیط شبه واقعی هم ابزاری برای توانمندسازی زنان سرپرست خانواده بود و مانیز اثرات زیادی بر افراد داشته است. محصول ما، محیط زیستی و اجتماعی است. این مولفه‌ها برای موسسه کارآفرینی اجتماعی مهم است: مولفه‌هایی مانند این که یکپارچه باشد، اجتماعی باشد و اقتصادی نباشد. در همین اتاق بازرگانی و میان مدیران کسب و کارها، مرسوم شده که هر کس چند زن سرپرست خانواده استخدام کند تصور می‌کند که تبدیل به کارآفرین اجتماعی شده در حالی که این طور نیست.
کارآفرینی اجتماعی پرریسک است
بعد از نسیم یادگار، نوبت سخن به هامون طهماسبی، مدیر مدرسه توسعه پایدار دانشگاه صنعتی شریف و فعال حوزه کار آفرینی اجتماعی رسید تا در خصوص ویژگی های کارآفرینان اقتصادی و تفاوت کارآفرینان اجتماعی صحبت کند. وی در این باره گفت: مساله کارآفرینی اجتماعی یسیار جدید است. آن قدر که من با وجود این که بارها در جلسات مهم اساتید این حوزه بوده‌ام، اما احساس می‌کنم هنوز قطره‌ای از یک دریا در حوزه می‌دانم.
طهماسبی معتقد است که مساله کارآفرینی اجتماعی هنوز نیاز به تئوری‌های محکم و متقن دارد تا بتواند از طریق این تئوری‌های ثابت میان کنشگران پذیرش عمومی داشته باشد.
طهماسبی ادامه داد:به‌رغم این که هنوز در این حوزه نوپا هستیم و به زمان نیاز داریم، مساله اصلی این است که آموزش مدیریتی مناسبی هم برای کارآفرینی اجتماعی نداشتیم. نگاه‌ها به این حوزه به شدت سطحی است.
این پژوهشگر توضیح داد: سود برای یک بنگاه ضروری است؛ حتی اگر شرکتی مسولیت اجتماعی داشته باشد، باز هم باید فکری برای کسب درآمد کند.
وی گفت: متاسفانه ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که همایش‌ها و استارتاپ‌های اجتماعی به ما یک نما از کسب‌وکار اجتماعی نشان می‌دهند، افرادی که دغدغه اجتماعی دارند، معتقدند هدف بنگاه نباید کسب سود باشد اما نیت خوب برای کارآفرینی اجتماعی کافی نیست. کارآفرینی اجتماعی نباید تنها ظاهر خوبی داشته باشد. برخی افراد کارآفرینی را منحصرا برای مساله اجتماعی می‌کنند و برخی دیگر با مساله اجتماعی، کارآفرینی می‌کنند. این نوع نگاه، یعنی کارآفرینی منحصرا برای مساله اجتماعی چیزی نیست که ما دنبال آن هستیم. اولین توصیه من به کارآفرینان اجتماعی این است که از افرادی که تجربه دارند، مشورت بگیرند. پارادیم کارآفرینی اجتماعی، پارادایم تغییر است و برای تغییر نیاز داریم به همه ابعاد مساله کارآفرینی توجه کنیم.
