به گزارش اخبارکار به نقل از ایرنا؛ هنرمند چیره دست ملایری روزی نگران رنگ باختن این گنجینه ارزشمند در هزار توی هنر صنایع دستی بود، حالا اما در تلاش برای رسیدن به بلندای تاریخ مُروار است تا فارغ از قیل و قال‌ها به خلق زیبایی مبادرت ورزد و بی‌ادعا بر کنج خانه‌های هنردوستان بنشیند.
ملایر شهری در جنوب استان همدان با بیش از ۳۰۰ هزار نفر جمعیت، قدمتی کُهن در هنر صنایع دستی دارد، کسب عنوان جهانی مبلمان منبت گویای این پیشینگی است و هنر مٌُرواربافی آن نیز که پرورده دستان خلاق مردمانی از سده‌های گذشته تا به امروز است، می‌خواهد بر بام هنر مُرواربافی دنیا تکیه زند، هنری اصیل که از روستای «داویجان» سر برآورد و امروز بخشی از میراث فرهنگی و گران‌بهای این سرزمین اصیل شده است.
دستان هنرمندان و خلاقانه مردان و زنان روستای داویجان، معجزه خلق می‌کند، معجزه‌ای از جنس عشق و هنر، نقش در نقش از چوب و ترکه می‌بافند و می‌بافند تا طرحی از خورشید بزنند که طلوع کند بر زندگی‌شان و امرار معاشی باشد برای خانواده، هنر دستی غنی که به آن می‌بالند و می‌خواهند تا آن سوی دنیا رخ‌نمایی کنند.
هنردوستان و هنرمندان ملایری در هر نقطه این شهر بدون ادعا برای پربرکت شدن سفره خود و جلا بخشیدن به فرهنگ و هنر اصیل آن، چوب را گره می‌زنند و می‌چینند، هنر خلق می‌کنند و هنرشان می‌شود سبد، میز و صندلی و صدها محصولی که امروز در کُنج هر خانه ایرانی جا خوش کرده است.
ملایر تنها شهر تامین کننده مواد اولیه مُروار
هنر مُرواربافی اگر چه اوج و فرودی همانند بسیاری از پیشه‌ها توام با برخی دگرگونی‌های تاریخی و گذر روزگاران داشته، اما هرگز از رونق نیفتاده و همچنان استادان و هنرورزانی در جای جای این شهرستان و به ویژه محل رویش این هنر یعنی روستای «داویجان»، با شوق و ذوقی بی‌انتها و با رویکردی خلاقانه و ظرافت مندانه مشغول به کارند.
این پیشه کهن آنچنان با فرهنگ، آیین، گذشته و زندگی کنونی مردمان این دیار خو گرفته که در کوچه و پس‌کوچه‌هایش و از دیوار و ایوان هر خانه، کاکُل‌های تَرکه‌ای روییده است.
هنرمندان و هنردوستان جهان شهر ملایر آنچنان هنر در رگ و خون آنها ریشه دوانیده که اجازه نمی‌دهند هنر دست آنها از عیار بیفتد و با دیدن این همه خلاقیت، هر روز به ذوق سرشار ایرانی پی می‌بری که نمی‌گذارد هنر این تاریخ و تمدن رنگ ببازد و می‌کوشند تا از خاکش هم طلا بدست آورند.
نامش مُروار و معنیش سرخ بید است؛ نوعی از هفده شکل بید در جهان. مروار در اصل به ترکه‌هایی گفته می‌شود که پس از طی فرآیند نرم شدن، توسط مرواربافان، بافت خاصی روی آن صورت می‌گیرد و به یک محصول مصرفی دست انسان تبدیل می‌شود.
مُرواربافی هنری نیست که فقط مردانه باشد، چه رنج‌هایی می‌کشند مادرانی که با گره زدن چوب و ترکه‌های مُروار، می‌خواهند گره از مشکلات زندگی‌شان باز کنند و با هزاران امید و آرزو آینده‌ای روشن برای فرزندانشان بسازند، آن هم با خلاقیت و هنر دستانشان.
مُروار که اسم اصیل و محلی آن «ترکه» است، بیشتر در روستای داویجان، گوراب و روستاهای همجوار و دیگر نقاط روستایی شهرستان ملایر همچون حرم‌آباد، می‌آباد یا رضوان‌کده و توچغاز با بیش از ۲۰۰ هکتار کشت می‌شود و حدود ۷۰ درصد نیاز کشور را تامین می‌کند، این هنر امروز در بسیاری از روستاهای ملایر با محوریت روستای «داویجان» و «گوراب» با شکوه و پر رونق تعمیم یافته است.
به گفته فعالان این هنر، حدود ۳۰ درصد از تولیدات مُرواربافی ملایر به خارج از کشور صادر می‌شود و تمامی مواد اولیه این هنر از این شهرستان تامین می‌شود.
تولید بیش از ۵۰ نوع محصول مرُواربافی
“ داود مجیدی” کارآفرین برتر کشوری در سال ۱۳۹۶ و احیاکننده این رشته، از اینکه بازار تولید و فروش و مواد اولیه این هنرصنعت فراهم است و دغدغه‌ای در این زمینه ندارد، از جوانان جویای کار که دنبال شغل دائم با درآمد خوب هستند، دعوت کرد به این حرفه روی آورند، حرفه‌ای که حاشیه سود خوب دارد.
به گفته او؛ بیش از ۵۰ نوع محصول مُرواربافی تاکنون در شهرستان ملایر تولید شده که تمامی این محصولات ایده و خلاقیت مجیدی بوده و همچنان در تلاش برای تولید محصولات جدید با تنوع جدید و به روز است.
کارآفرین برتر کشوری اما پایش را فراتر گذاشته و به فکر صادرات است، در عین حال که صادرات را از سال ۱۳۹۲ به کشور آذربایجان، از سال ۱۳۹۴ به کشور ترکیه و از سال ۱۳۹۵ به کشور عراق آغاز کرده و توسعه صادرات به کشورهای اروپایی را در سر می‌پروراند، گامی بلند که موجب توقف صادرات این محصول از کشور چین شد.
گفتنی است رشته مُرواربافی علاوه بر ثبت ملی آذرماه سال ۱۴۰۰، ۲۲ اسفند سال ۱۳۹۴ به عنوان میراث ناملموس در وزارت میراث فرهنگی ثبت شد.
در توضیح چگونگی کشت و تهیه مُروارها باید گفت که مرواربافان پس از کشت و برداشت مروار، ترکه آن را انبار کرده و به‌تدریج پس از گرفتن زوائد آن، ترکه‌ها را از طول به سه یا چهار قسمت تقسیم کرده و آنها را در پاتیل‌های مخصوصی با آب می‌جوشانند و لایه رویی آن را می‌گیرند و پس از خشک شدن برای بافتن از آنها استفاده می‌کنند.
از محصولات تولیدی مروار به تولید انواع سبد گرد کوچک و بزرگ، سبد بیضی کوچک و بزرگ، سبد قایقی کوچک و بزرگ، کاسه در اندازه‌های مختلف، سبد کشکولی، سبد جای میوه، سبد پنجره‌ای، ساک پیک‌نیک، سبد دوطبقه و سه‌طبقه، جای لباس، سبد نوزاد، سبد روزنامه، انواع لوستر، شکلات خوری، جای سوزن و نخ، جای تخم‌مرغی، میز و صندلی و مبل و محصولات متنوع دیگر می‌توان اشاره کرد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر در گفت و گو با ایرنا به سابقه تولید این هنر اشاره و مُرواربافی را یکی از رشته‌های مهم صنایع‌دستی این شهرستان دانست و گفت: سابقه تولید و کشت مُروار به صدها سال قبل و به نوعی به زمان کشت انگور در ملایر برمی‌گردد و کاربرد مهمی در حوزه کشاورزی و لوازم خانگی دارد و از آن برای کارهای دامداری، ابزار کشاورزی، ظروف خانگی و نگهداری محصولات باغی استفاده می‌شود.
«ابراهیم جلیلی» حجم تولیدات این هنرصنعت را سالانه حدود هفت میلیون قطعه عنوان و بیان کرد: بخش عمده‌ای از این تولیدات حاصل تلاش هنرمندان روستای داویجان است و تنوع و تعدد تولیدات مُروار انواع سبد، ظروف با کاربرد بسته‌بندی سوغات، محصولات خوراکی و حتی مبلمان بافته شده از مُروار است که ارزش افزوده بالایی دارد.
به گفته وی؛ هنر مُرواربافی به دلیل قابلیت‌های متعدد همچون مواد اولیه ارزان، در دسترس بودن نیروی متخصص، پیشکسوت و جوان، پیشینه طولانی، بازار فروش مناسب و ارزش افزوده بالا، پس از هنرصنعت مبلمان منبت، بیشترین اشتغال را در حوزه صنایع دستی به خود اختصاص داده است.
ضرورت تکمیل زنجیره تولید مُرواربافی
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر ادامه داد: با حمایت مسئولان به ویژه اداره کل میراث فرهنگی استان همدان، فرمانداری ملایر و نمایندگان مجلس، یکم آذر سال ۱۴۰۰ روستای «داویجان» عنوان روستای ملی مُرواربافی را از شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی وزارت میراث فرهنگی کسب کرد.
وی صنعتگران فعال در این رشته را حدود ۲ هزار نفر عنوان و بیان کرد: از این تعداد ۶۰۰ نفر در روستای داویجان در این هنرصنعت فعالند و ۲۰ کارگاه بزرگ و ۱۲۰ کارگاه کوچک در این حوزه فعالیت دارند و مابقی به صورت مشاغل خانگی مشغول بافت مُروار هستند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر همچنین آموزش و یادگیری ساده، کشت و تولید بهترین نوع مواداولیه در ملایر، عدم وابستگی به مواداولیه، بازار فروش خوب و تنوع تولیدات را از جمله مزایای این هنر عنوان کرد که از افراد چهار و پنج ساله تا پیرمرد ۸۰ ساله در این رشته فعالیت می‌کنند و این هنر با زندگی مردم ملایر عجین شده است.
جلیلی گفت: مُرواربافی علاوه بر داخل کشور، بازار صادراتی خوبی دارد و در حال حاضر تولیدات این صنعت به کشورهای آذربایجان، گرجستان، ترکیه، کشورهای حاشیه خلیج فارس، عراق و ارمنستان صادر می‌شود.
وی همچنین تکمیل زنجیره‌های تولید، ارتقای کیفیت محصولات، کاهش هزینه‌های تولید، حمایت از صنعتگران صنایع دستی، پرداخت تسهیلات ارزان قیمت و سرمایه در گردش، افزایش تعداد بیمه‌شدگان، کارآفرینی و ایجاد اشتغال، افزایش رقابت‌پذیری در فروش و صادرات، راه‌اندازی کارگاه‌های تولیدی، ایجاد نمایشگاه‌های متعدد و معرفی هرچه بیشتر این هنر از جمله برنامه‌های هدفمند برای ثبت جهانی این هنرصنعت عنوان کرد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر در عین حال بیمه فعالان هنر مُرواربافی و کمبود نیروی کار متبحّر را از جمله مشکلات این هنرصنعت عنوان کرد و یادآور شد: در حال حاضر نیز ستاد ارتقای شاخص‌های مُرواربافی و کمیته‌های مرتبط در فرمانداری ویژه ملایر تشکیل شده تا همچون هنرصنعت مبلمان منبت، این هنر نیز به ثبت جهانی برسد.
جلیلی با بیان اینکه پس از ثبت ملی هنر مرواربافی، اقدامات لازم برای جهانی شدن آن در دستور کار قرار گرفته، ابراز امیدواری کرد: با توجه به ظرفیت‌های بالایی که در این شهرستان وجود دارد، هنر مُرواربافی نیز همپای صنعت مبل و منبت رشد و توسعه یابد و شاهد ثبت جهانی آن باشیم.
به گفته وی؛ یکی از باکیفیت‌ترین مُروارهای کشور در ملایر کشت می‌شود و این گیاه ارزش افزوده پنج برابری ایجاد می‌کند، کم آب‌بر و پس از کاشت بین ۱۵ تا ۲۰ سال قابل برداشت است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر با اشاره به مرغوبیت و انعطاف بالای مروارهای کشت شده در ملایر، افزود: با توجه به اینکه این مُروارها به صورت مواد اولیه و خام به خارج از این شهرستان ارسال می‌شود، امیدواریم با گسترش کارگاه‌ها، مساعدت‌های لازم و پرداخت تسهیلات، شرایطی فراهم شود تا از صادر شدن مروارهای خام جلوگیری و با تبدیل آن به محصول نهایی، این ارزش افزوده در ملایر بماند.
جلیلی در بخش دیگری از سخنان خود به برگزاری چهارمین جشنواره عید تا عید (قربان تا غدیر) مبل و منبت از هشتم تا ۱۶ تیرماه در ملایر اشاره و بیان کرد: در صدد هستیم با توجه به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بالای هنرمندان مُرواربافی در ملایر، این اتفاق در حوزه مرواربافی نیز بیفتد و شاهد توسعه و معرفی هر چه بیشتر این هنر باشیم.
وی تاکید کرد: انتظار داریم فعالان هنرصنعت مُرواربافی با فعالان حوزه مبلمان منبت ارتباط مستمر داشته باشند و با حضور پررنگ در این جشنواره، بهره لازم و کافی را از این فرصت مغتنم برای معرفی این هنر ببرند.
مُرواربافی همپای صنعت مبلمان منبت
به‌روز شدن آموزش و بازاریابی، تبدیل مُرواربافی به شغل دائمی به جای فصلی، فعال شدن انجمن مُرواربافان و مطالبه‌گری آنها، تکمیل چرخه تولید و سرعت بخشیدن به اقدامات مورد نیاز برای حرکت به سمت جهانی شدن از مهمترین موضوعات در حوزه مُرواربافی بود که جلیلی به آن اشاره کرد.
رئیس اداره میراث فرهنگی؛ صنایع دستی و گردشگری ملایر یادآور شد: جهاد کشاورزی می‌تواند در ترویج و توسعه کشت مُروار اثرگذار باشد و شرکت آب و فاضلاب در زمینه استفاده از پسماندها برای آبیاری این گیاه می‌تواند همکاری لازم را داشته و راهگشا باشد.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه فرمانداری ویژه ملایر نیز در گفت و گو با ایرنا، تکمیل چرخه تولید، فروش و مصرف را اولویت‌ها و ضرورت‌های هنر مُرواربافی این شهرستان برشمرد.
«داریوش صفاری» با اشاره به برگزاری جشنواره عید تا عید فروش مبلمان منبت در ملایر، تاکید کرد: این جشنواره زمانی در ملایر شکل گرفت که چرخه تولید، فروش و مصرف را در ملایر شکل دادیم و اگر قرار باشد جشنواره‌ای برای مُرواربافی برگزار کنیم، باید علاوه بر تولید، فروش و مصرف را هم ایجاد و این چرخه را تکمیل کنیم.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه محصولات مرواربافی قیمت بالایی ندارد و برای هر خانواده‌ای با هر درآمدی قابلیت استفاده دارد، می‌تواند کشش مردم را برای خرید بیشتر کند و جشنواره پر رونقی داشته باشد.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه فرمانداری ویژه ملایر با بیان اینکه توسعه این هنر در برنامه کاری ما قرار دارد، اظهار داشت: هنر مُرواربافی در ملایر باید ثبت جهانی شود و ایجاد فروشگاه‌ها و بازار اختصاصی برای فروش مروار از جمله پیش زمینه‌های ثبت جهانی است که مغفول مانده و نیاز به پیگیری دارد.
امسال همزمان با روز جهانی صنایع دستی و آغاز هفته صنایع دستی از ۱۷ تا ۲۴ خرداد، نخستین همایش مُرواربافی به همت اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر برگزار شد و هنرمندان این رشته از دغدغه‌ها، مطالبات و مشکلات خود را مسئولان گفتند، از اینکه نهالی کاشته‌اند و انتظار دارند با اتحاد و همبستگی، ثبت جهانی شود.
به گزارش ایرنا؛ بهمن سال ۱۳۹۸ مبلمان منبت ملایر بر اساس تصمیم شورای جهانی صنایع دستی در فهرست صنایع دستی جهان به ثبت رسید و هم اکنون شهر جهانی مبلمان منبت است و امید دارد در آینده‌ای نه چندان دور، دومین عنوان جهانی صنایع دستی را در هنر مُرورابافی کسب کند.
برای دیدن گزارش تصویری داویجان به گالری فیلم سایت مراجعه کنید.
