به نظر می‌رسد آلمان بر عواقب اقتصادی همه‌گیری کووید-۱۹ غلبه کرده است. اقتصاد این کشور نیز با جنگ در اوکراین و هزینه‌‌‌های غیرمنتظره آن سازگار شده است. حتی بحران بانکی ایالات‌متحده و سوئیس نیز به بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا سرایت نکرده و به‌طور کلی از رکود ترسناک جلوگیری شده است و بازار کار باثبات است. با این حال، مشکلاتی وجود دارد و در دو مطالعه علمی که اخیرا منتشر شده، به جزئیات مشکل کمبود کارگران ماهر در آلمان توجه کردند. موسسه اقتصادی آلمان (IW) در گزارش نیروی کار ماهر خود برای دسامبر ۲۰۲۲ اعلام کرده که شکاف کارگران ماهر نسبت به ماه‌‌‌های قبل کمی کاهش یافته است؛ «اما به طور کلی در سطح بالایی باقی می‌‌‌ماند.» به‌طور جداگانه، اتاق بازرگانی و صنعت آلمان (DIHK) در گزارش کارگران ماهر ۲۰۲۲ خود به این نتیجه رسید که با در نظر گرفتن تمام سال گذشته، «کمبود کارگران ماهر در حال افزایش است.»
کمبود نیروی کار تقریبا در همه مناطق
استفان هاردج (Stefan Hardege)، کارشناس بازار کار از DIHK اشاره می‌کند که کمبود کارگران ماهر دیگر مانند گذشته تنها مربوط به یک‌بخش خاص از صنعت نیست و مشکلی است که در همه صنایع وجود دارد. او به دویچه‌وله گفت: «طیف گسترده‌‌‌ای از حرفه‌‌‌ها تحت‌تاثیر قرار دارند و اخیرا بیشتر از بقیه، رانندگان قطار و افرادی که در حوزه کنترل و نظارت بر ترافیک ریل‌‌‌ها کار می‌کنند، تحت‌تاثیر قرار گرفته‌‌‌اند.» سابینه کان فینستر (Sabine Köhne-Finster)، یکی از نویسندگان مطالعه IW و مشاور مرکز شایستگی کارگران ماهر (KOFA)، حوزههای دیگری را می‌‌‌بیند که به کارگران واجد شرایط نیاز دارند. به گفته او «بخش اجتماعی به‌شدت آسیب دیده است و کمبود شدیدی برای کارکنان آموزشی، مددکاران اجتماعی و مربیان پیش‌دبستانی وجود دارد. اما بیشترین کمبود مربوط به سالمندان و کارکنان مراقبت‌‌‌های پرستاری است.» او ادامه داد: «در سایر حوزه‌‌‌ها مانند حوزههای مربوط به مبادله برق و فلزات، نه‌تنها نیروی کار ماهر و باتجربه کم است، بلکه نیاز به متخصصان و افراد با مدرک دانشگاهی بیشتر است.» او در پایان گفت: «بیشتر افراد در این حوزه‌‌‌ها سردرگم هستند و حتی وضعیت در حال بدتر شدن است.»
پارادوکس شغلی مداوم
استفان هاردج به پارادوکسی اشاره می‌کند که سال‌هاست مشاهده شده است. «وقتی به ۵/ ۲میلیون بیکار در آلمان نگاه می‌‌‌کنید و از طرفی تعداد کثیری از موقعیت‌‌‌های شغلی خالی را می‌‌‌بینید، این سوال پیش می‌‌‌آید که چرا آنها یکدیگر را پوشش نمی‌‌‌دهند. پاسخ آن است که در اغلب موارد صلاحیت‌‌‌های بیکاران با شرایطی که شرکت‌ها به دنبال آن هستند مطابقت ندارد.» در گذشته، بیکاران متهم به آموزش ضعیف یا تنبلی بودند. به‌علاوه بسیاری از جوانان دیگر نمی‌‌‌خواهند هشت‌ساعت در روز کار کنند. به گفته هاردج، اینها به هیچ وجه دلیل کمبود نیروی کار نیست. کارگران در حال حاضر در موقعیت خوبی هستند؛ زیرا تقاضای زیادی برای آنها وجود دارد و می‌‌‌توانند شرایط کاری بهتر یا دستمزدهای بالاتر را درخواست کنند.
با این مشکل چه می‌‌‌توان کرد؟
سابینه کان فینستر فکر می‌کند که کارمندان می‌‌‌توانند با انعطاف‌‌‌پذیری بیشتر به وضعیت کمک کنند. «کارمندان باید فکر کنند شغل چگونه تغییر کرده است؟ آیا حرفه‌‌‌های دیگری وجود دارند که مشابه باشند؟ آیا می‌‌‌توانم از طریق بازآموزی و شروع کاری جدید به غلبه بر کمبود کارگران ماهر کمک کنم؟»
وقتی از سیاست سخن به میان می‌‌‌آید، کان‌فینستر می‌‌‌گوید «تلاش‌‌‌ها برای امکان مهاجرت متخصصان واجد شرایط» را ستایش می‌کند. اما آموزش حرفهای نیز باید تقویت شود. باید بر «تقویت جهت‌گیری حرفهای در دانشگاه‌ها، مدارس و مدارس حرفهای» تمرکز کند. شرایط کنونی نیازمند رویکردهای مختلف است و استفان هاردج نظر کمی متفاوت دارد. به نظر او «حل این مشکل در درجه اول وظیفه شرکت‌ها برای مقابله با کمبود کارگران ماهر است؛ چه از طریق راه‌حل‌‌‌های انعطاف‌پذیر یا ارائه امکانات و پیشنهادهای خوب به کارکنان. شرکت‌ها سعی می‌کنند با سازگاری بیشتر با تبدیل سازمان به خانواده یا افزایش انعطاف‌‌‌پذیری در کارها، خود را جذاب‌‌‌تر کنند تا کارگران ماهری جذب کنند. اما این بدون شرایط زمینه‌‌‌ای میسر نخواهد کرد.» او در پایان تاکید کرده است: «چارچوب سیاسی نیز مهم است.»
سیاست مهاجرتی جدید؟
در ۲۹ مارس ۲۰۲۳، دولت آلمان یک پیشنهاد قانونی ارائه کرد که به‌منظور سازماندهی مجدد مهاجرت و به‌ویژه تسهیل مهاجرت بیشتر متخصصان خارجی است. هاردج فکر می‌کند که این بسیار مهم است: «دولت اکنون با این موضوع درگیر شده است و در بسیاری از زمینه‌‌‌ها در مسیر درستی قرار دارد.» این دو محقق به‌طور خاص بر لزوم اجرای صحیح سیاست تسهیل مهاجرت متخصصان خارجی توافق دارند. هاردج می‌‌‌گوید: مقررات جدید باید به‌خوبی و به‌سرعت اجرا شوند. ساختارهای مناسب نیز باید ایجاد شوند. با این حال، هجوم کارگران ماهر خارجی به‌تنهایی نمی‌‌‌تواند مشکل را حل کند.
این سیاست گام مهمی است، اما طبق گفته هاردج نمی‌‌‌توان کارمندان آلمانی را نادیده گرفت. او گفت: «باید استفاده بهتر از پتانسیل‌‌‌های داخلی مشاهده شود؛ مواردی مانند اشتغال زنان یا استخدام افراد مسن. هر دو راه‌حل موردنیاز است؛ کارگران ماهر خارجی بیشتر و کارمندان آلمانی بیشتر. اما احتمالا حتی این موارد نیز با توجه به توسعه جمعیتی کافی نخواهد بود.»
