مازاد نیروی انسانی نه حالا، که سال‌هاست عبارت پرشماری در سخنرانی‌های مدیران و کارشناسان اقتصادی ایران است.
به گزارش خبرآنلاین، در حالی دستگاه‌های دولتی و شرکت‌های بزرگ ایرانی با مازاد نیروی انسانی مواجه هستند که ایران از بحران بیکاری رنج می‌برند. نرخ بالای بیکاری در میان جوانان ۱۸ تا ۲۹ سال یکی از مهمترین مشکلاتی است که اقتصاد ایران با آن مواجه است. بحرانی که منجر به ورود دیرهنگام جوانان به بازار کار می شود و در نهایت شرایط را برای ساخت زندگی مشکل‌تر و دشوارتر از پیش می‌نماید. اما دلیل وجود نیروی مازاد در دستگاه های دولتی چیست؟
فرهنگ کار در ایران
شاید بتوان یکی از مهمترین دلایل وجود نیروی مازاد در دستگاه‌های دولتی را فرهنگ کار در ایران دانست . اغلب افراد ترجیح می‌دهند کاری دولتی، شرکتی یا به قول معروف کارمندی را داشته باشند. این فرهنگ از یک سو تحت تاثیر آماده نبودن فضای کسب و کار در ایران شکل گرفته است. فضای مبهم کسب و کار و مشکلات ساختاری و قوانین بازدارنده سبب شده است راه‌اندازی کسب و کار در ایران دوشواری‌های فراوانی داشته باشد.
تکانه‌های شدید اقتصادی سبب می‌شود که افراد ترجیح دهند شرایطی حداقلی را از منظر معیشت و بیمه و … با کار کارمندی برای خود دست و پا کنند و این چنین است که مهمترین گلگوگاه‌های اقتصادی ایران با مازاد نیروی انسانی روبرو می شوند، صنعت نفت، خودروسازی ها و دستگاه های دولتی .
از سوی دیگر همین علاقمندی به دارا بودن کار کارمندی زمینه را برای سفارش‌های خاص از سوی برخی افراد برای استخدام فراهم می‌کند. این چنین است که بسیاری از سفارش‌های خاص نمایندگان برای استخدام نیرو در شرکت‌های دولتی و شبه دولتی متمرکز است. بحرانی جدی که حالا اقتصاد ایران در شرایط تحریم و کرونا فشارهای ناشی از آن را تحمل می کند.
دولت چه تعداد کارمند دارد؟
مجموع کل کارمندان دستگاه‌های دولتی به همراه نهادها و موسسات غیردولتی و قوه قضاییه در ابتدای سال ۹۷ بالغ بر ۲ میلیون ۲۷۶ هزار ۹۲۸ نفر بوده که نسبت به ابتدای سال ۹۶ با کاهش ۵۵ هزار ۱۷۱ نفری روبرو شده است.
بر این اساس، یک میلیون و ۵۳۴ هزار نفر کارمند رسمی، ۲۹۹ هزار نفر کارمند پیمانی،۳۰۷ هزار نفر کارمند قراردادی و ۱۳۵ هزار نفر کارمند با قرارداد کارگری در دولت و قوه قضاییه فعال هستند. گفتنی است، بیشترین تعداد کارمندان در وزارت خانه‌های آموزش و پرورش (با ۹۵۵ هزار کارمند) و بهداشت (با ۴۲۷هزار نفر) مشغول به کار هستند.
انصاری در آخرین سال فعالیت دولت یازدهم درباره تعداد کارمندان دولت گفته بود: رئیس سازمان امور اداری و استخدامی کشور درخصوص میزان کارمندان دولت گفت: کارکنان دستگاه‌های اجرایی کشور اعم از رسمی، پیمانی و قراردادی نزدیک به دو میلیون و ۳۵۰ هزار نفر هستند.
به گفته وی نزدیک به یک‌میلیون و ۹۰۰ هزار نفر بازنشستگان کشوری و لشگری را تشکیل می‌دهند و با احتساب نیروهای مسلح و بعضی گروه‌های دیگر که حقوق‌بگیر دولت و بودجه عمومی کشور هستند، عائله دولت در مجموع به همان رقم حدوداً پنج میلیون نفر می‌رسد. به گفته وی اگر عزیزان ایثارگری را هم که بر اساس مصوبات مجلس شورای اسلامی مطابق حالت اشتغال کارمندان دولت حقوق دریافت می‌کنند، در محاسبات بیاوریم، آمار عائله دولت از پنج میلیون نفر هم فراتر می‌رود.
کدام دستگاه ها بیشترین نیروی مازاد را دارند؟
سال ۱۳۹۶ بود که خبری اعلام شد مبنی بر اینکه ۵۰ هزار نفر در آموزش و پرورش و ۲۶ هزار نفر در وزارت نیرو کارمند اضافه‌اند. پیش از این زنگنه، وزیر نفت نیز در دولت یازدهم از بیش بود نیروی مازاد در وزارتخانه تحت تصدی خود خبر داده و تاکید کرده بود از ۲۲۵ هزار نفری که در این زوارتخانه مشغول فعالیت هستند نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر مازاد هستند .
آن‌گونه که آمارها نشان می‌دهد، در ایران به‌ازای هر ۲۶ تا ۲۸ نفر یک کارمند دولت و در دنیا به‌ازای هر ۶۰۰ تا ۸۰۰ نفر یک کارمند دولت وجود دارد. ایران در حالی با ۸۰میلیون نفر جمعیت ۲میلیون و ۵۵۰هزار نفر کارمند دارد که کشوری همچون ژاپن با جمعیت ۱۲۸میلیون نفر تعداد کارمندانش تنها ۳۵۰هزار نفر است. برای درک بهتر این اعداد کافی است که بدانید کارمندان ژاپن تنها ۰,۲۷درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند، درحالی‌که کارمندان ایرانی ۳.۱درصد از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند. به‌عبارت دیگر، نسبت کارمندان به جمعیت در ایران ۱۱ برابر ژاپن است.
خودروسازی ها و نیروهای مازاد
حالا نیروهای مازاد خودروسازی‌ها در روزهای اخیر خبرساز شده است. آنجا که نماینده مجلس دوزادهم از مازاد ۳۰ درصدی نیروی انسانی در خودروسازی ها خبر می دهد و وجود انها را عاملی برای بالا رفتن هزینه تولید می داند. بررسی‌ها نشان می‌دهد تحریم در کنار کرونا عامل کاهش حجم تولید و بروز بحران در خودروسازی‌هاست همچنین هیچ دولتی تبعات اجتماعی ناشی از کوچک سازی بنگاههای اقتصادی را قبول نمی کند واین نوع نگاه نیاز به اصلاح دارد . در عین حال مساله مبتلا به اقتصاد ایران در این شرکت‌ها نیز به نوعی دیگر خود را نشان داده است. به نظر می رسد راهکار مهم در این فضا تلاش برای ارتقای بهره وری و اصلاح فرهنگ کار از طریق بهبود وضعیت کسب و کار و اماده سازی شرایط برای کارآفرینی در کشور است.
